De rode draad van Amos

Amos is een van de kleine profeten die we in het Oude Testament tegenkomen. De profeten zijn een verzameling boeken, waarin een persoon - de profeet - namens Jahweh tot het volk spreekt. Vaak is dit met het doel om verandering voor elkaar te krijgen bij een bepaalde groep mensen. Profeet zijn was riskant; als profeet was je de brenger van slecht nieuws en vaak juist bij het deel van het volk dat niet tot jouw stam hoorde. Je kan je indenken dat dit niet altijd even lekker viel.

In de eerste verzen van het boek komen we al wat over de profeet Amos te weten: hij was schapenfokker in Tekoa, ergens in de achtste eeuw voor Christus. Amos in het Hebreeuws betekent zoiets als ‘drager’ of ‘een last’, wat het zijn van een profeet op zich goed samenvat. Toen Amos leefde, was er grote welvaart: het ging een groot deel van Israël goed af onder koning Jerobeam II. Juist in die welvaart spreekt Amos het volk Israël aan, samen met Juda en de omliggende volken. Te midden van die welvaart is er onrechtvaardigheid te vinden: uitbuiting van de armen, omzeilen van wetten, arrogantie – allemaal thema’s die naar voren komen in de woorden van Amos (en die vandaag de dag ook als spiegel functioneren voor de lezer).

We lezen over Amos dat hij naar het andere deel van het koninkrijk van Israël gestuurd wordt dan waar hij zelf vandaan komt. Dit was bij de meeste profeten het geval. Tekoa ligt in het zuiden, maar Amos profeteert in het noordelijke deel van het koninkrijk. Dat deel was afgesplitst van Juda toen koning Salomo stierf en Jeroboam en Rechabeam beiden van een ander deel van het land koning werden. Het noordelijke deel, Israël, bestond uit tien van de twaalf stammen. Het zuidelijke deel, Juda, bestond uit de overige twee stammen.

De profetie van Amos heeft als rode draad het thema rechtvaardigheid. Amos spreekt het volk Israël erop aan dat het tegenover Jahweh en de mensen om hen heen verkeerde structuren aangewend heeft. Amos begint bij de omliggende volken, die een oordeel krijgen omdat zij niet rechtvaardig omgaan met de natuur, de mens en sociale structuren. De boodschap van Amos komt steeds dichterbij voor de toehoorders: na de omliggende volkeren, wordt Juda zelf veroordeeld (waar Amos zelf vandaan komt), om vervolgens bij Israël te eindigen. Bij het lezen van de tekst voel je de climax; de nadruk van het oordeel over Israël wordt versterkt door de opbouw van de tekst. Daar komt bij dat ook de meeste tekst op Israël gericht is.

Rechtvaardigheid is het thema waar de drie groepen op worden aangesproken. Het is de rode draad in het boek Amos. Voor Israël, voor Juda, voor de volkeren, voor de moderne lezer, voor jou, mij, ons...