Actau 3
3
PENNOD III.#Yr oedd yr Eglwys wedi mwynhau ffafr gyda dynion, ond torodd erledigaeth allan yn fuan. Rhydd y bennod hon achlysur, a'r 4 hanes, yr ymosodiad cyntaf. Nid oedd Cristionogaeth i fod yn grefydd genedlaethol ond gyffredinol. Y mae yn rhaid gwasgaru yr hâd cyn y daw y cynhauaf toreithiog.
Iachau y Cloff, 1–10.
1A Phetr#3:1 Enwir Petr ac Ioan fel yn fynych gyda'u gilydd yn y rhanau olaf o'r Efengylau (Ioan 18:16; 20:3; 21:2–21), ac yn yr Actau (3, 4, 19; 8:14). Yn y cyfeiriad olaf yr enwir Ioan am y tro diweddaf yn yr Actau, tra yr enwir Petr 40 o weithiau ar ol hyn. Efallai i Ioan ymadael yn fuan am Asia. Yr oedd Petr yn cynnrychioli bywyd gweithgar ac ymarferol yr Eglwys, ac Ioan yr un damcanedigol a meddylgar. Y mae eisieu y ddau ynddi, a rhaid iddynt fyned law yn llaw i'r Deml i weddïo. ac Ioan oeddynt yn myned i fyny i'r Deml ar#3:1 Llyth: am, tua'r Awr, i gyfarfod a'r hon yr aethant. Byddent yn y Deml mewn pryd. Rhai a gyfieithant yn ystod. yr Awr Weddi, y nawfed#3:1 Awr yr hwyrol aberth, tri yn y prydnawn, ond ymddybynai ar yr adeg o'r flwyddyn. Yr oedd tair Awr Weddi, y drydedd awr (naw yn y boreu), y chweched awr (Petr; 10:9), a hon. Gweler arfer y Salmydd (Salm 55:17), Daniel (6:10).. 2A rhyw wr yr hwn oedd#3:2 huparchôn, yr hwn oedd o'r dechreu. gloff o groth ei fam oedd yn cael ei ddwyn#3:2 Amser anmherffaith, ‘Yr hwn oedd yn cael ei ddwyn fel yr oeddynt yn myned i fyny i'r Deml.’ Y mae y darlun yn fyw. Dygent ef ar adeg yr Awr Weddi, ac yna, efallai, yn ol i'w gartref, pan fyddai trosodd. Y mae gweddi a chymwynasgarwch yn myned yn wastad gyda'u gilydd. Y dynion sydd yn gweddïo sydd yn rhoddi. Dwy law yr un person ydynt; un yn ddyrchafedig tua'r nef, y llall yn estynedig at y tlawd a'r truenus., yr hwn a arferent osod bob dydd wrth Borth y Deml, yr hwn a gyfenwid, Prydferth#3:2 Yr oedd tri phorth o du y gogledd a thri o du y deheu yn arwain i'r cyntedd nesaf i mewn; ond tebygol mai o du y dwyrain oedd y porth hwn, o'r enw Porth Nicanor, yr hwn a arweiniai o gyntedd y gwragedd. (Ai hwy oedd y mwyaf elusengar?). Yr oedd o bres Corinthaidd, ac yn fwy drudfawr na'r lleill. Yr oedd y Porth Prydferth yn gwneuthur yr anafus yn wrthddrych tosturi. Dynoda Horaios brydferthwch, lliw, neu yni yr ieuanc. Defnyddir ef am brydferthwch traed. ‘Mor brydferth yw traed y rhai sydd yn efengylu,’ &c. (Rhuf 10:15) fel y brysient ac y llament dros y bryniau a'u cenadwri o hedd. Y fath wahaniaeth rhwng eu traed hwy a thraed hwn! Gelwir y Porth yma yn thura, sef y drws cyn ei agoryd, yn adn. 10 yn pulê, sef y porth wedi ei agoryd. Yr oedd y cloff yno mewn pryd., i ofyn elusen gan y rhai oeddynt yn myned i mewn i'r Deml; 3yr hwn, pan welodd Petr ac Ioan ar fedr myned i mewn i'r Deml, a ofynodd gael#3:3 Llyth: a ofynodd dderbyn elusen. Gair Groeg mewn ffurf Gymreig yw elusen (eleêmosunê) gan ddynodi: (1) y teimlad o dosturi, (2) dangoseg o'r teimlad hwn, rhodd, cardod, &c. elusen. 4A Phetr gan edrych#3:4 atenizô, dal ei lygaid arno, craffu yn ddifrifol a sylwgar. Yr un gair a ddefnyddir am Petr a'r dysgyblion eraill yn edrych yn graffus i'r nef pan yr esgynodd Crist. Y rhai sydd yn dal eu llygaid ar Grist sydd yn sylwi yn ddifrifol ar ddyn truenus. yn graff arno, gydag Ioan, a ddywedodd, Edrych#3:4 Dynoda yr amser, edrych ar unwaith, yn graffus, &c. Edrychasant hwy (yn llyth:) iddo ef, a gofynant iddo ef i edrych i mewn iddynt hwy. Rhaid edrych cyn cael iachâd. Y Sarph bres (Num 21:8). arnom ni. 5Ac efe a ddaliodd arnynt, gan ddisgwyl cael rhywbeth ganddynt. 6A dywedodd Petr, Arian#3:6 Llyth: darn o arian ac o aur. Nid oedd ganddo ddim. Gwel orchymyn Crist yn Mat 10:9 ‘Na feddwch aur nac arian.’ ac aur nid oes i mi#3:6 Nid yn unig, ‘Nid oes genyf,’ ond nid oes [o'r dechreu] i mi, ‘nid ydynt i fod i mi o gwbl.’, eithr yr hyn sydd genyf, hyn yr wyf yn ei roddi i ti: yn enw Iesu Grist#3:6 Dyma gyfuniad (gyda'r cyntaf) o'r ddau enw. Tebygol nad oedd Crist eto yn enw priodol. Felly cawn Iesu, Gwaredwr ei bobl, Y Crist, Messia Duw, Y Nazaread, dirmygedig gan y byd. y Nazaread, rhodia#3:6 Cyfod a A E C [Al.] [Tr.]; gad. B א D Ti. WH. Diw.#3:6 Y mae yr iaith yn fyr ond cynwysfawr ac awdurdodol.. 7Ac wedi cymeryd gafael#3:7 piazoô, gwasgu, dal yn dyn, gafaelyd yn gryf, gan ddangos cydymdeimlad a phenderfyniad. ynddo gerfydd ei ddeheulaw, efe a'i cyfododd: ac yn y man ei draed#3:7 baseis, term meddygol [a ddefnyddir yn unig gan Luc, ‘y physigwr anwyl’], y traed fel y rhai a gynaliant y cliniau. Y sylfaen ar y rhai y gorphwysant; tan y droed a ddynodir gan tarsos; y troed rhwng y bawdiau a'r sawdl gan pedion. ef a'i fferau#3:7 Neu, bigyrnau, term meddygol [yma yn unig yn y T. N.] a gryfhawyd. 8A chan neidio i fyny#3:8 Llyth: neidio allan, o'r lle yr oedd, yna, i fyny (o'r llawr)., efe a safodd ac a rodiodd#3:8 Yr amser anmherffaith; yr oedd yn rhodio, a barhaodd neu a ddechreuodd rodio, gan fwynhau ei adferiad. o ddeutu; ac a aeth gyda hwynt i'r Deml, yn rhodio o ddeutu, a neidio#3:8 Gwel Es 35:6 “Yna y llama y cloff fel hydd,” &c., a moli Duw. 9A'r holl bobl a'i gwelsant ef yn rhodio o ddeutu ac yn moli Duw: 10ac yr oeddent hwy yn ei adnabod ef, mai efe oedd yr hwn oedd yn eistedd am elusen wrth y Prydferth, Porth y Deml; a hwy a lanwyd â syfrdandod#3:10 thambos, [yn unig yn Luc], syfrdandod, un cael ei daro yn fud gan syndod. a syndod#3:10 ekstasis, sefyllfa un allan o honi ei hun, wedi ymgolli mewn syndod. am yr hyn oedd wedi dygwydd iddo.
Anerchiad Petr, 11–26.
11Ac efe#3:11 y cloff a iachawyd, 13, 31; efe א A B C E Brnd. yn dal ei afael#3:11 o kratos, nerth, dal ei afael yn gryf. ar Petr ac Ioan, yr holl bobl a gyd‐redasant atynt i'r Cyntedd#3:11 Stoa, pendist, cyntedd colofnog, rhodfa ddiddos. Yr oedd Cyntedd Solomon ar du y dwyrain yn y Deml, yr hwn pan y cafodd y Deml ei dinystrio gan y Babyloniaid a adawyd yn gyfan, ac a arosodd heb ei niweidio hyd amser Agrippa, i'r hwn yr ymddiriedwyd gofal y Deml gan yr Ymerawdwr Claudius. Yma y rhodiodd yr Iesu yn amser Gwyl y Cysegriad (Ioan 10:23). a elwir Cyntedd Solomon, wedi eu syfrdanu. 12A Phetr yn gweled hyn, a atebodd#3:12 Yr oedd eu hymddygiad yn llefaru. Defnyddir y term yn fynych am eiriau cyntaf y llefarwr. Gwel hefyd 5:8 i'r bobl, O wyr o Israeliaid#3:12 Enw neillduol ac anrhydeddus y genedl. Gwelwn yma foesgarwch a hyfedredd yr Apostol. Y mae yr Yspryd Glân wedi nawseiddio ei ymadrodd., paham y rhyfeddwch at y dyn hwn#3:12 Neu, at y peth hwn. Y mae ef ar ddiwedd yr adnod yn ffafr y rhyw wrrywaidd.? neu paham yr edrychwch yn graff#3:12 Gwel 1:10; 3:4 arnom ni, fel pe trwy ein gallu neu ein duwioldeb ein hunain yr ydym wedi gwneyd i hwn i rodio? 13Duw Abraham, ac#3:13 a Duw Isaac, a Duw Jacob א A C D Ti. La.: testyn, B E Brnd. eraill. Isaac, a#3:13 a Duw Isaac, a Duw Jacob א A C D Ti. La.: testyn, B E Brnd. eraill. Jacob, Duw ein Tadau, a ogoneddodd ei Was#3:13 Pais. Y mae Crist yn Fab Duw o ran perthynas, yn Was Duw o ran gwasanaeth. Dylid cyfieithu y gair yn wastad yn ei berthynas a Christ yn Was. Dyma y gair yn fynych yn LXX. am ‘Was Duw.’ Defnyddir ef am Abraham (Salm 105:6, 42); Josua (Jos 24:29); Job (1:8); ac yn enwedig am y Messia (Es 42:1; 52:13). Yma y mae llygad Petr ar y Prophwydoliaethau. Hefyd yr oedd ei Ymostyngiad, ei Ufydd‐dod, ei Ddyoddefaint, yn fyw yn ei feddwl. Yr oedd iddo ddyoddef er cael ei ogoneddu, a gwasanaethu er cael ei ddyrchafu. (1 Petr 1:11). Ni elwir Apostol na neb arall yn y T. N. yn pais Theou, gwas Duw. Iesu, yr hwn yn wir a draddodasoch chwi, ac a'i gwadasoch i wyneb#3:13 gan mor ffyrnig a haerllug oeddynt! Pilat, ac efe wedi barnu ei ollwng yn rhydd. 14Eithr chwi a wadasoch#3:14 Nid rhyfedd fod Petr yn pwysleisio mawredd drygioni gwadu yr Iuddewon, pan yr edifarhaodd ac yr wylodd yn chwerw‐dost am ei wadu ei hun. Dyma y gair a ddefnyddir am Petr gan y pedwar Efengylwr. y Sanct#3:14 Fel y Gwas a gysegrwyd i Dduw a'i wasanaeth, yr hwn a sancteiddiodd y Tad (Io 10:36). a'r Cyfiawn#3:14 Fel yr un diniwed a difeius, heb bechod., ac a ddeisyfiasoch roddi#3:14 Charizô, caniatâu, rhoddi fel ffafr, ‘roddi fel ffafr neillduol i chwi.’ i chwi wr oedd lofrudd, 15ac Awdwr#3:15 Archêgos (1) Arweinydd, Tywysog (efallai Act 5:31), rhag‐redegydd, esiamplydd (gwel Heb 12:2); (2) Awdwr, ffynonell, (iachawdwriaeth, Heb 2:10). Rhoddwr, ffynonell, awdwr bywyd, yw y meddwl yma. Gwell gan yr Iuddewon yr hwn a ddygai ymaith fywyd na'r hwn a roddai fywyd. Gwaith Crist oedd dwyn bywyd i feirwon. Mewn Groeg clasurol golyga y gair, sylfaenydd (megys trefedigaeth), cadfridog, capten, &c. Cyffroad mawr i gasineb yr Iuddewon at Grist oedd Adgyfodiad Lazarus. y Bywyd a laddasoch; yr hwn a gyfododd Duw o feirw; o'r hyn#3:15 Neu, I'r Hwn, yr un yw. yr ydym ni yn dystion#3:15 hyd at waed. Daw y gair merthyr o'r Groeg martus. Llefara Petr fel yr ysgrifena, (gwel ei Epistol Cyntaf) yn syml a mawreddog. Unionsyth yw ei holl linellau.. 16Ac ar sail#3:16 Nid yn gymaint, trwy (dia) ag ar gyfrif, ar sail y ffydd a feddianwn ni (ac efallai hefyd ffydd y cloff). y ffydd yn ei Enw ef#3:16 Y mae efe yr un a'i enw. Ei enw sydd yn ei ddadguddio. y gwnaeth ei Enw y dyn yma yn gryf, yr hwn yr ydych yn ei weled ac yn ei adnabod: a'r ffydd sydd trwyddo#3:16 Nid Crist fel gwrthddrych ffydd, ond fel rhoddwr ffydd, sef yma i'r Apostolion. Eu ffydd hwy a bwysleisir yma. ef a roddodd iddo yr iechyd#3:16 Holoklêría, llyth: yr oll a ddisgyn fel cyfran (trwy goelbren). Yr oll all dyn ddisgwyl; yna, sefyllfa berffaith corph, lle nad oes un rhan neu aelod yn wan; iechyd cyflawn. Yr oedd tri phrawf o ddilysrwydd y wyrth, (1) yr oedd y cloff yn adnabyddus, (2) yr oedd iechyd perffaith wedi ei roddi iddo, a hyny (3) yn ngwydd tyrfa o dystion. perffaith hwn yn eich gwydd chwi oll. 17Ac yn awr, frodyr#3:17 Y mae tôn yr anerchiad yn newid; y mae ei serch at ei genedl a'i awydd‐fryd i'w denu fel ser gobaith yn y nen dywyll., mi a wn mai yn ol eich anwybodaeth y gweithredasoch, yr un modd hefyd eich penaethiaid#3:17 Nid, ‘Trwy anwybodaeth y gwnaethoch chwi yr hyn a wnaeth y pennaethiaid yn eu gwybodaeth,’ ond cyfrifir anwybodaeth i'r pennaethiaid hefyd. Y mae Petr a'i Arglwydd yn gyson, ‘O Dâd, maddeu iddynt, canys ni wyddant,’ &c. (Luc 23:34).. 18Eithr y pethau a rag‐fynegodd Duw trwy enau ei holl brophwydi, y dyoddefai ei Grist ef#3:18 ef א A B C D E Brnd., a gyflawnodd efe fel hyn#3:18 Yr oedd yr Iuddewon wedi bod yn ddall i Fessia dyoddefus. Fel hyn, trwy ddyoddef a marw o'r Iesu y cyflawnodd Duw ei fwriadau. Y mae llwybr y prophwydoliaethau yn goch gan ei waed. Lliw y gwaed yw yr un amlwg yn enfys y Cyfamod Newydd. ‘Onid oedd raid i Grist ddyoddef?’ (Luc 24:44, 45).. 19Edifarhewch gan hyny a thröwch#3:19 Y mae cyfnewidiad meddwl i arwain i newidiad buchedd. Epitrepô, troi drachefn, troi yn ol at Dduw a'u gwyneb tu at y goleuni., fel y dilëer#3:19 Term ffugyrol, gan ddynodi yn wreiddiol dileu ysgrifen ar lechau oedd wedi eu dwbio â chwyr. eich pechodau, fel#3:19 Dynoda hopôs an, fwriad neu ddyben. Ni defnyddir hopôs, gan olygu amser, pan, yn y T. N. Gweler 15:17 y delo y tymhorau#3:19 Yr amseroedd penodedig gan Dduw. o adloniant#3:19 anapsuxis, [yma yn unig yn y T. N.] addoeri, diboethi (fel gan awel hyfryd o wynt), felly adloniant, adfywiad, adnewyddiad, dadebriad. Dynoda dymhorau o hyfrydwch tawel, o fwynhad melus, pan y mae ystorm erledigaeth a chymylau aflwyddiant wedi cilio, a phan y chwytha awel dyner ac adfywiol gwenau Duw ar fyd crediniol. Ni ddaw yr amser hwn hyd nes y dychwelir yr Iuddewon (Heb 11:39, 40; Rhuf 11:25–27; Zech 12:10; 13; 14) o wyneb#3:19 anadl Duw yw adloniant y byd. O bresenoldeb yr Arglwydd. yr Arglwydd; 20ac yr anfono#3:20 Yn ei Ail‐ddyfodiad. efe y#3:20 Y Crist (sef Iesu) B א D Brnd.; Iesu Grist A C. Crist, yr hwn sydd wedi#3:20 wedi ei benodi [prokecheirismenon] א A B C D E Brnd.; wedi ei bregethu o'r blaen. Rhai Cyfieithiadau, Vulg., &c. ei benodi#3:20 procheirizomai, cymeryd i'w law ei hun, gosod o'i flaen ei hun, cynyg, ethol, penodi. i chwi, sef Iesu: 21yr hwn sydd raid i'r Nef ei dderbyn#3:21 Rhai a ddarllenant, ‘yr hwn sydd raid iddo dderbyn, meddianu, aros, trigo yn y nef,’ ond ni feddylia y ferf dechomai berchenogi, dal meddiant o, ond cymeryd, derbyn. Y mae y nef wedi ei dderbyn, ac y mae rheidrwydd moesol iddo i aros yno hyd nes, &c. Y mae ei gorph yn y nef, felly nis gall yr athrawiaeth o Draws‐sylweddiad fod yn wir. hyd amseroedd#3:21 Nid ‘tymhorau’ ond ‘amseroedd,’ y rhai sydd i bara byth. adferiad#3:21 apokatastasis, gosodiad i lawr drachefn, adferiad. Yr holl bethau i'w hadferyd yw yr holl bethau a lefarodd Duw — nid cyflawniad y rhag‐fynegiadau, ond dygiad o amgylch y pethau y prophwydwyd am danynt — adferiad pob perthynas foesol i'w sefyllfa reolaidd gyntefig, pan y bydd ‘nefoedd newydd a daear newydd.’ Cyflawnir cynlluniau Duw. Ni awgrymir yr adferir pawb dynion ac angelion syrthiedig i ffafr Duw, ond cyfeirir at adeg pan y bydd cyfiawnder ac nid pechod wedi cael yr oruchafiaeth yn myd moesol Duw. Yr oedd Elias [Ioan Fedyddiwr] i adfer pob peth. Dyfodiad Crist yw dechreu a diwedd yr adeg hirfaith o adferiad. Y mae bywyd Crist i gael ei adgynyrchu yn ei Eglwys hyd nes y gwel o lafur ei enaid. yr holl bethau y llefarodd Duw am danynt trwy enau ei#3:21 holl E; gad. א A B C D Brnd. brophwydi sanctaidd erioed#3:21 Llyth: o'r oes (ddiddechreu), yna erioed, o'r dechreu, o'r oes foreuaf.. 22Canys Moses a ddywedodd#3:22 wrth y Tadau. gad. א A B C Brnd., Yr Arglwydd#3:22 eich A D Tr. ein א C E Ti.; gad B WH. Diw. Dduw a gyfyd i chwi brophwyd o blith eich brodyr, fel myfi#3:22 ‘Fel y cyfododd fyfi.’ Y mae Crist yn ol y prophwydoliaethau. Dengys yn awr ei fod yn gyflawniad o'r gyfraith. Yr oedd Crist yn debyg i Moses, (1) wedi ei erlid yn ei fabandod, (2) wedi ei ddyogelu yn yr Aipht, (3) wedi ei wrthwynebu gan y rhai y daeth i'w hachub, (4) siarad a Duw wyneb yn wyneb, (5) fel y llarieiddiaf o ddynion, (6) fel Cyfryngwr rhwng Duw a dyn, (7) fel arweinydd pobl Dduw, &c.; arno ef y gwrandewch yn yr holl bethau#3:22 Llyth: yn yr holl bethau, pa bethau bynag. a lefaro wrthych. 23A bydd, pob enaid ni wrandawo ar y Prophwyd hwnw, a lwyr‐ddyfethir o blith y bobl#3:23 Yn yr Hebraeg ‘Myfi a'i gofynaf ganddo.’ Yn y LXX., ‘Mi a fynaf fy nial arno ef.’.#Deut 18:15, 19 24Ac hefyd yr holl brophwydi o Samuel a'r rhai dylynol, cynifer ag a lefarasant a fynegasant hefyd am y dyddiau hyn. 25Chwychwi ydych feibion y prophwydi, ac o'r Cyfamod a wnaeth#3:25 Llyth: a gyfamododd. Duw a'ch Tadau, gan ddywedyd wrth Abraham, Ac yn dy had di y bendithir holl deuluoedd y ddaear#3:25 LXX. ‘yr holl genhedloedd.’.#Gen 22:18 26I chwi yn gyntaf Duw, wedi iddo gyfodi ei Was#3:26 Iesu A. gad. א B C D E Brnd., a'i hanfonodd ef i'ch bendithio chwi, mewn troi pob un o honoch oddiwrth eich anwireddau.
Dewis Presennol:
Actau 3: CTE
Uwcholeuo
Rhanna
Copi
Eisiau i'th uchafbwyntiau gael eu cadw ar draws dy holl ddyfeisiau? Cofrestra neu mewngofnoda
Cyfieithiad Newydd o'r Testament Newydd gyda Nodiadau gan Dr William Edwards. Cyhoeddwyd mewn 4 cyfrol 1894-1915.