The New Testament in the Menya language of Papua New Guinea

© 2017 Wycliffe Bible Translators, Inc. Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License. Http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nc/4.0/. ℗ SIL-PNG and Hosanna (music and effects)

Goti Hanjuwä Iqueqä Kukŋui

Jisasi Iqu kukŋuä tä eeqänä qäpu ätuäqetaŋi, Iqueqä wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iquauŋi tiiŋä ätukqe. “He näqŋqä äyuwänä. Hiunji hŋquaqu yqänä äwinä. Iŋgaŋi hiunji naqänäŋä Pasopa iqu timäuŋqiyä. Hiunji iqu ätimäuqaŋgaŋi, qu Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iqueŋi, mäkä-huŋqä iqua zä-huätatä huepŋqä wipnuwiqä.”
Hea asä qäŋgaŋi, hiqäva-imäkqä naqä iquatä, Israitqeu miqä iquatä, hiqäva-imäkqä naqä Käyäpasi iqueqä aŋä iqi aquvä äqäŋguwi. Iqua kukŋuä ätqämanäpu, “Ne Jisasi Ique maqŋqä itmetanä pizqä päsatuŋque, äänä imäkatuŋquäwä?” ätŋguwi. “Ämaqe hiŋuä änaqänäpu mäkä ipäqiyqeŋqe, ne suqä iiŋi, hiunji naqänäŋäŋga mimäkqä yatuŋqueqä” ätŋguwi.

Jisasi Iqu aŋä-himqä Betani, Saimonä Wänyimäŋqueä aŋä iu äpmamiŋqe. Iqu buayä gmanätqätaŋga, apäkä hui hikä häkä eqä jinaŋä-weqä iŋqä hŋqu, äma äwimetä, Iqueuä nyuäŋiu equatkqe. Häkitä, eqä jinaŋä-weqetä, kiqä mbqe naqänäŋi. Iqueqä wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iqua e äqumbiyi, äwqä tnäŋä imäkäpu, “Eqä jinaŋä-weqe, hiŋgi qui suŋqä imäkqiyä? Ii eqä jinaŋä-weqe, mbqäŋqä imäkätä, mbqä naqänäŋä ämetä, ämaqä nätmatqä maeqä iquau mävqä suŋqä iqiyä?” ätŋguwi.
Jisasi Iqu iquauqä kukŋuiŋqä näqŋqä eä, iquauŋi tiiŋä ätukqe. “He apäkä täsiŋi, haŋä-iqe suŋqä vqäuä? Ii suqä äŋguänäŋi nyimäkqiyä. Ämaqä nätmatqä maeqä iqua hesä anäŋi, hea ique-ique äyä äpmeŋäuä. Itaŋgi Nyi hesä anäŋi, hea ique-ique mäpmeqä imqänä. Apäkä ii eqe änjiquatqe, ii Nyaqä huiwi qua ptnäniqä iiŋqä näwenyä inyimäkqiyä. Nyi naqä-qakuänä etqänä. Qu qua eeqänäŋä iuŋqä äwäpu, kukŋuä äŋguä we-huŋqä-täŋi awä ätuäkipiyäŋgaŋi, apäkä täsi inyimäkqeŋqe awä inä tqäpŋqeqä. Iŋi qu iiŋqä hui mimäuqä ipŋqeŋqä” ätukqe.

Iŋgaŋi wäuŋuä imäkqä 12 iutaŋä Jutasi Iskarioti iqu, hiqäva-imäkqä naqä iquauŋqä äukqe. Iquau äwimeqe, yatŋqä tiiŋä äwikqe. “Nyi Jisasi Ique he hitapmqe, he nätmatqe äkitaŋi dappŋqäwä?” Yatŋqä vqaŋgqäŋga, qu mbqä-hiki, 30 qe äwikuwi. Itaŋi Jutasi iqu, Jisasi Iqueŋi ämaqä iquau vätŋqe, hänaqeŋqä qävqä yätŋqä ipäqäkqe.

Hiunji bretqä yeŋuä qo matäuqä bŋqä iquauqä hiunji kiŋganäŋä iqueŋi, wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iqua Jisasi Iquenyqä äpäpu, yatŋqä tiiŋä äwikuwi. “Si hiunji naqänäŋä Pasopa iutaŋä buayä dŋqe, ne näwenyäŋi, äsqi imäkekiyatuŋquäwä?”
Iiŋä tquaŋguwäŋga, Iqu tii ätukqe. “He aŋä-himqä yäpä iŋgisa äpaquväpu, ämaqä iiŋä ique hiŋuä äqumbiyi, tii tupiyä. ‘Ämotqueqä iqu “Tupiyä” ätätä änandowatqiyä. “Hea Apiqu Nyinyqä atäuŋuä ikqe, ae qäqiqi quvepqaŋgi, Nyitä Ŋqä ämaqä iquatä, hiunji naqänäŋä Pasopa iutaŋä ymisaŋä natuŋque, tqä aŋä iu naŋqunä” ätqiyä,’ tupiyä” ätukqe. I tquaŋga, iqua Jisasi Iqu ätukqä-pa, Pasopa iutaŋä ymisaŋi näwenyä qe imäkekuwi.
Awiyqä ae eqaŋga, Jisasi Iqutä, Iqueqä ämaqä 12 iquatä ymisaŋä bŋqä äpmakuwi. Qu ymisaŋä äŋgmanäpiyäŋgaŋi, “Nyi naqä-qakuä etqänä. Hesaŋä hŋqu Nyiŋi, himä-wiuŋqä iquau nyiväŋqiyä” ätukqe.
I tquaŋgi äwipiyi, äwqä haŋä vqaŋga, qu hŋqunä-hŋqunä yatŋqä wipŋqä ipäqäkuwi. “Naqä Iquki, Si e ätŋi, ii nyi ma! Qäyutanä?”
Kimaŋi Iqu tiiŋä ätukqe. “Buayä hevqä täu, Nyitä anä ämeququä iquenä, ämaqä Nyi himä-wiuŋqä iquau nyivätŋqä iqu, heyaqä awä iqisaŋä hŋquvqä. Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iqu, Goti Hanjuwä Iqueqä bukä iuŋi äpäkonäŋqiyä ätkqä-pa, Iqu e päkonäŋqiyä. Itaŋgi Ique himä-wiuŋqä iquau vätŋqä iquenyqe, iqueŋi haŋä-iqä naqänäŋä wimeŋqiyä. Ämaqä iiŋä imäkätŋqä iqueŋi, känai maunyqä-säpi, ii äŋguä hitäninjqä” ätukqe.
Jutasi, ämaqä himä-wiuŋqä iquau vätŋqä ikqä iqu, Jisasi Iqueŋi, yatŋqä tiiŋä äwikqe. “Ämotqueqä iqukiyä. Si e ätŋi, nyi ma. Qäyutanä?”
E tquaŋga kimaŋi, “Si e ätŋi qeyqä” ätukqe.
Iqua ymisaŋä äŋgmanäpiyäŋga, Jisasi Iqu bretqä hŋqu ämeqe, Goti Hanjuwä Ique “äŋguiqä” ätuäqe, äkutätä, wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä iquau ävqäwätä, ätukqe. “He ämepu biyä. Tä Ŋqä huiwiyqä.” Itaŋi Iqu wainqä-eqä-häki ämeqe, Goti Hanjuwä Ique “äŋguiqä” ätuäqe, iquau ävätä ätukqe. “He eeqänäŋi, eqä tä bŋqeqä. Tä Ŋqä häŋeqä, he yätamäkqä heyätŋqä kukŋuä guä mäsäuŋqä iiyqä. Ämaqä kuapänäŋä iquauqä suqä quvqe, huätä mamäutŋqe, Nyaqä häŋeqe, iuäŋqiyä. Nyi he etqänä. Ŋqä Apiqunä miqä iu wainqä-eqä änyä-häŋä hesä anä naniquäŋgaŋqe, Nyi wainqä-eqä aŋgumŋi maŋqä imqänä” ätukqe.
I ätuäqetaŋi, qu apqä ätpiyi, aŋä-himqä iu äväma, qoqoŋä Olipä iuŋqä äukuwi.

Iŋgaŋi Jisasi Iqu iquauŋi ätukqe. “Täŋga heatqeuŋi, nätmatqä nyimeqaŋgutqetaŋi, heqä Nyinyqä quuvqä heqiyqe, mändi päwiŋqiyä. Ii Goti Hanjuwä Iqueqä bukä iuŋi, tiiŋä ätä äqänäŋqä-payqä.
‘Nyi sipsipqä-miqä ique päkmqänä. Iiŋä imäkqaŋgmdqäŋga, sipsipqä iqua zä im-imä wepnuwiqä.’
Itaŋgi Goti Hanjuwä Iqu, Nyi aŋgi nyivauqumuatqaŋga, Nyi qua Galili iuŋqä hiŋuiqä emamniqeqä” ätukqe.
I tquaŋga Pitä iqu ämävauqe, “Iqua eeqänä nätmatqä kimeqaŋgutqeta quwqä quuvqä heqiyqä mändi qäyä äpäwiqaŋguti, nyi iiŋä miqä da ymqänä” ätukqe.
I tquaŋga Jisasi Iqu, “Nyi naqä-qakuänä äktqänä. Heatqä tqueŋi, kukutakisqä äkakä matqäŋga, si Nyinyqe, ‘Iquenyqä maqŋqeqä’ hŋquaqui-hŋque tutŋqinyä” ätukqe.
I tquaŋga Pitä iqu ämävauqe, “Qäyä eänä. Si äpäkoŋgti, nyi-pqe anä päkoneŋqeqä. Nyi Sinyqe, ‘Iquenyqä maqŋqeqe’ matqä imqänä” ätukqe. Itaŋi wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä eeqänäŋä huiziqua-pqe, inyänä ätkuwi.

Iŋgaŋi, Jisasi Iqutä, iquatä, ‘Gesemäniyqä’ ätmiŋuwä iu ätimäupiyi, Iqu iquauŋi tiiŋä qe ätukqe. “He täqi pmapiyä. Nyi tääqä tmqä, näŋiŋqä umqänä.” I ätuäqe, Iqu Pitä iquesä, Sepri iqueqä hikŋä iquaquisä itmeqe, nänä qe äukuwi. Itaŋi Iqu änä mäwimäŋqä itä, Iqueqä äwqe haŋä kiiŋä äwikqe. Iŋgaŋi Iqu iquauŋi, tiiŋä qe ätukqe. “Haŋä-iqä tqu, Nyaqä qeqä-quuvqä tämŋi imbätäumäkqä-qae, ae qäqi äpäkonmqä iqä. He täqi äpmapu, quvqä nemeqeŋqe äŋguä äminyanä.” I ätuäqe, nändi ti äwäqe, Iqueqä hipeŋui qua bu eäqe, tääqä tiiŋä ätukqe. “Ŋqä Apiquki, hänaqä-pqä hui inä etaŋgutqe, häkä haŋä-iqä-täŋä tqu huätä mändavä. Iŋäqe änyiŋqä Nyaqeuŋi, qäyä etaŋguti, äkiŋqä Saqeunä isŋqeqä.”
Iiŋi ae ätuäqetaŋi, Iqu Iqueqä ämaqä iquauŋqä aŋgi äpäqe, hiqaqä witaŋgä äqunäqe, Pitä iqueŋi tii ätukqe. “Änääŋäŋqäwä? He Nyitä anäŋi, wäŋqäpu mämiŋqä iquwiuä? Yamwiqä iqe, he mändi maekittqiyqä yätŋqä iiŋqe, he äminyäpu tääqä tupŋqeqä. Hiqä quuvqe, qäyunä imäkŋqäŋqä wiŋgaŋgutqä-qe, huiwi yäŋänäqŋqä maeqeqä” ätukqe.
Iqu aŋgumä äväma äwäqe, tääqä tiiŋä ätukqe. “Ŋqä Apiquki, häkä haŋä-iqä-täŋä tqu, huätä mändautŋqä etaŋgutqe, kiqä haŋä-iqe, Tqä äkiŋqä iunä mamqänä.”
Itaŋga iquauŋqä aŋgumä äpäqe, iqua hiŋuä kukuäŋuä wiyqaŋgi hiqaqä witaŋgä äquŋgqe. Iqisaŋi Iqu iquauŋi aŋgumä ävämaŋi, tääqä yäpaki, kiŋganäŋä iquaqu ätkqä-pa, ätkqe.
Qänakndaŋi Iqu Iqueqä ämaqä iquauŋqä aŋgu äpäwäqe, ätukqe. “He hiqaqä yqänä äwiŋuwi, hapä äpmeŋäuä? Qätä nyipiyä. Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Ique, ämaqä suqä quvqä imäkqä iquauqä hipa iu wipŋqe, ae qäqiyqä. He pämä äpmepu äwanä! Hiŋuä qumbiyä. Huiziuqä hipa iu nyivätŋqä iqu, ae qäqi ätimäutŋqä iqiyä” ätukqe.

Jisasi Iqu kukŋuä ii yqänä tätqätaŋgaŋi, Jutasi ämaqä 12 iquautaŋä iqu äpkqe. Iqutäŋi, ämaqä kuapänäŋi, ipäqäyuŋätä, jävqätä a äqätqa äquvepkuwi. Ämaqä iquauŋi, hiqäva-imäkqä naqä iquatä, qokä-apäkä iu miqä huiziquatä ändowatkuwi. Qu änyä upŋqä imäknäpiyäŋgaŋi, täkqä-tqä iqu, huiziquauŋi tii ätukqe. “Nyi ‘Ämaqä Tqueyqä’ etätmi, kikiyä äwuŋgundi, he Iqueŋi a kiqätpŋqe.” Qu ätimäupiyi, Jutasi iqu Jisasi Ique maqänä äwimeqe, “Ämotqueqä Iqukiyä, heatqevqä” ätuätä, maŋgawiu kikiyä äwuŋgqe.
Itaŋi Jisasi Iqu iqueŋi, “Näueqä iquki, nätmatqä si imäktŋqä äpŋi, imäkiyä” ätukqe.
Iŋgaŋi ämaqä iqua äppiyi, Jisasi Ique a qe äkiqätkuwi.
Ique kiqätqaŋguwäŋga, Jisasi Iqueqä ämaqä hŋqu, iqueqä ipäqäyuŋi ämäkäqiyäqe, hiqäva-imäkqä naqä iqueqä wäuŋuä-wiyqä hŋque, qätä mŋä hämänä ätqavämäukqe. I imäkqaŋga, Jisasi Iqu iqueŋi tii ätukqe. “Tqä ipäqäyuŋi, kiqä aŋä iu aŋgi qupuiseyä. Ämaqä ipäqäyuŋä itä mäkä äumbqä eeqänäŋä iqua, ipäqäyuŋä iutanä päkombnuwiqä. Si tiiŋiŋqä maqŋqä eŋnä? Nyi Ŋqä Apique yatŋqä vqaŋgndqe, Iqu eŋätqä kuapänä 50,000 iquauŋi, yätamäkqä nyipŋqä ändowatäŋqiyä. Itaŋgqä-qe Nyi iiŋä imäkqaŋgndqe, kukŋuä Goti Hanjuwä Iqueqä bukä iu äqänäŋqe, qäyunäŋi äänä timäuniqätiyä? Iqueqä bukä iuŋi, ‘Nätmatqä tä, Nyi nyimeŋqiyä’ ätä äqänänä” ätukqe.
Ique a kiqätqaŋguwä iquauŋi, Iqu tiiŋä ätukqe. “He ipäqäyuŋätä, jävqätä a äqätqa äpquwi, ämaqä äpäsätä quwä-meqä hŋque a äkiqätätqäŋuwä-pa, Nyi-pqe, iiŋunä etaŋgä äŋgiqätqäuä? Hiunji eeqänäŋä iuŋi, Nyi hiqäva-imäkqä aŋä ququawä iu äpmamä, qokä-apäkä iu ämotquetqätaŋgaŋi, iŋga maŋgiqätqä, suŋqä itqäŋuwäwä? Nätmatqä eeqänäŋä ii, hiŋuä-tqä iqua kukŋuä äqiyäpu ekuwä ii, qäyunä imäkätŋqä ätimäuqeqä” ätukqe.
Itaŋi wäuŋuäŋqä ämotquamiŋqä eeqänäŋä iqua, Jisasi Ique zä äväma äwekuwi.

Ämaqä Jisasi Ique a äkiqätukuwä iqua, Iqueŋi Käyäpasi hiqäva-imäkqä naqä iqueqä aŋä iuŋqä qe ätuma äukuwi. Iqiŋi, kukŋuä-suqeŋqä näqŋqä iquatä, ämaqeu miqä huiziquatä, aquvä äqämbu äpmamiŋuwi. Pitä iqu Jisasi Ique kiŋä-näŋi ti äwivändqa äpätä, hiqäva-imäkqä naqä iqueqä aŋä täkŋä yäpä iŋgisa äpaquväqe, “Jisasi Iqueŋi nätmatqä äkitaŋi wimeŋqutiyä” tä, ämayukä-imaŋqä iquatä anä äpme, hiŋuä äqunä äpmamiŋqe.
Hiqäva-imäkqä naqä iquatä, Israitqä iquau miqä naqä huiziquatä, Jisasi Ique pizqä päkpŋqä diŋqe, quaŋgä tpŋqä hŋquau tääqä ätuätumepu, Iqu suqä quvqä hui imäkqäŋqä qävqä imiŋuwi. Ämaqä kuapänä äpäpu, Iquenyqä quaŋgä täqisqaŋguwä-qe, ämiqä naqä iqua, Ique pizqä päkpŋqä iiŋqe, qakui mämäqumueqä ikuwi. Qänakŋi, ämaqä hŋquaqu äpäsinyä, tii ätukiyi. “Ämaqä Tqu, ‘Nyi Goti Hanjuwä Iqueqä hiqäva-imäkqä aŋi äpnetmä, hiunji hŋquaqui-hŋquenyä aŋgi mätmqänä’ ätkqeqä” ätukiyi.
I tquaŋgiyäŋga, hiqäva-imäkqä naqä iqu pämä ätqäuqe, Jisasi Ique yatŋqä tiiŋä qe äwikqe. “Iquaqu e ätqiyi, änääŋgä? Si kima matqä isŋqätanä?” Itaŋgi Jisasi Iqu kukŋuä hui matqä ikqe. Itaŋi hiqäva-imäkqä naqä iqu tii ätukqe. “Si kukŋuä naqä-qakuänäŋinä nattŋqä iiŋqe, nyi Goti Häŋä äpmeŋqä Iqueqä yoqä iutanä yatŋqä äkiyqänä. Si Goti Hanjuwä Iqueqä Ymeqä-quki eänä, ä Kraisi, Goti Iqu ne äminesŋqä atäuŋuä äkikqä Iqukitanä?”
I tquaŋga, Jisasi Iqueuä kimaŋi, “Si e ätŋi qeyqä. Nyi he etqänä. Qänakndaŋi, he Ämaqeuqä Ymeqä Ekqä Iqu, Yäŋänäqŋqä-täŋä Iqueqä hipa ämuaŋgisa pmetaŋgi hiŋuä qumbnuwiqä. Itaŋga Iqu qaquvqeu pmeqä qäukuä yätuta quvepqaŋgi, qumbnuwiqä” ätukqe.
Käyäpasi iqu i tqaŋgi äwiyäqe, äwqä tnäŋä wiŋgaŋgi, iqueqä gquä quäuqä äpisätä, tii ätukqe. “Iqu Goti Hanjuwä Iqu eŋqä-pa timäutŋqä tqaŋgi, äyä äwiyäŋunä. Ne Ämaqä Tqueqä suqeŋqä awä natpŋqe, ämaqä hŋquauŋqä qävqä miqä yatuŋqueqä. Ne Ique änä-änä imäkatuŋqueŋqe, he kŋuä äänä hiyqiyä?” ätukqe.
I tquaŋga qu kimaŋi, “Iqu suqä quvqä-täŋu-qae, äpäkonätŋqeqä” ätukuwi. E ätupiyi, qu Iqueqä himä-hiqumuaŋä iu makukuä äqutäupu, aaŋä kuapänäŋä äpäkmiŋuwi. Iŋgaŋi iqua äpäsäpu tii ätukuwi. “Si Kraisi, Goti Hanjuwä Iqu atäuŋuä äkikqä Iquki, hiŋuä natiyä. Ämaqä tä äkpäsquwä iqua, tqukuakä?” ätukuwi.

Asäŋgaŋi, Pitä iqu yäpaqä mäŋgisa, aŋä ququawä iqi äpmamiŋqe. Apäkä wäuŋuä imäkqä hui, iqu-täŋä qäqi äpätä, “Si Jisasi Galilisaŋä Iqutä anä äpmetqäŋiyiqä” ätukqe.
Itaŋgi Pitä iqu ämaqä eeqänäŋä iquauqä hiŋuä iqisaŋi, “Oeyqä. Si kukŋuä tä ändŋi, nyi maqŋqeqä” ätukqe.
Itaŋi iqu äwäqe, täkŋä hävqä iu miqä iquauqä aŋä iu ätqäumiŋqe. Iqiŋi apäkä wäuŋuä imäkqä hui, ique hiŋuä äqunäqe, ämaqä qäqi pmetaŋguwä iquauŋi, “Ämaqä tqu, Jisasi Nasäretqätaŋä Iqutä anä äpmetqäŋiyiqä” ätukqe.
I tquaŋga, Pitä iqu aŋgumŋi, “Oeyä” ätukqe. “Nyi aaŋä naqä-qakuänäŋä ätqänä. Ämaqä Iquenyqe, änyä maqŋqä eäŋänä.”
Qänaki wäŋqäpŋi, ämaqä qäqi ätqäumiŋuwä iqua äpäpu, ique ätukuwi. “Naqä-qakuänänjqä. Si Ämaqä Iqutä anä äpmeŋuwä iquautaŋä iqukiyqä. Ne tqä quväki äkiyätanä, näqŋqä ämequnä.”
I tquaŋguwäŋga, Pitä iqu kukŋui, yäŋänäqŋqä tiiŋä ätukqe. “Aaŋä naqä-qakuä etqänä. Nyi Ämaqä Iquenyqe, maqŋqeqä. Nyi kukŋuä naqä-qakuä matqä iqaŋgndqe, Goti Hanjuwä Iqu haŋä-iqä qäyä dapänä.” Iqu kukŋuä qäpu ae tqaŋga, maqänäŋi kukutakisqä äkakä qe ätkqe. Asä qäŋgaŋi, Pitä iqu Jisasi Iqueqä kukŋui, “Kukutakisqä äkakä matqäŋga, si Nyinyqe, ‘Maqŋqeqä’ hŋquaqui-hŋque ttŋiqä” ätukqeŋqä kŋuä indqänäqe, yäpaqä mäŋgisa äwäqe, kŋuä naqänäŋä äqäkqe.

Phulaphula i Matiu 26