YouVersion Logo
Search Icon

Lukasi 9

9
Iesu mohuoꞌ topeguruNa moánti ngkóráꞌna Pueꞌ Ala
(Mat. 10:5-15; Mrk. 6:7-13)
1Iesu mokióꞌheꞌ topeguruNa to hampuloꞌ hai rodua, haneꞌiheꞌ Naweꞌi kuasaꞌ mampopesuwuꞌ upu-upu setáꞌ hai mopakauriꞌ tauna to tiꞌara nalalu. 2Nahuoꞌheꞌ lao mopahaweꞌ bámbári kana i popárentána Pueꞌ Ala hai mopakauriꞌ tauna to tiꞌara ralalu. 3Nahángáꞌáheꞌ Iesu, “Ineeꞌkou moánti ba apa peá i polumaoámi. Ineeꞌkou moánti laiꞌ, tasi, rótiꞌ, ba dóiꞌ. Hai ineeꞌ woꞌo morontau badumi niánti. 4Ane ara tauna to motarimakou i támbina, toroꞌmokou ionoꞌ duuꞌmi mopaliliu polumaomi lao i wánuá ntániꞌna. 5Agáiáná ane rápáꞌna, haweꞌkou i hambuaꞌ wánuá, agáiáná tiꞌarakou ratarima, nipálehi pemiꞌi wánuá iti, hai nitarónta awu to mentakaꞌ i pálántáꞌ bitimi, tandaꞌna hira to ina motarima pehukuna Pueꞌ Ala.”#9:5 Tauna to tiꞌara motarima topeguruna Iesu rarekeꞌ nodo tauna to tiꞌara toIahudiꞌ, to tiꞌara moisá Pueꞌ Ala.
6Karooraꞌ napaturoꞌ Iesu, pohuꞌmoheꞌ lao i wánuá-wánuá moánti Ngkóráꞌ Marasa, hai iumbá-umbá peá kalaoáraꞌ, mopakauriꞌ tauna to tiꞌara ralalu.
Datu Herode wuli kana i Iesu
(Mat. 14:1-12; Mrk. 6:14-29)
7I tempó iti, Datu Herode Antipa mepárentá i tampoꞌ Galilea. Ia mohádi bámbári kana i upu-upu tandaꞌ kuasaꞌ to nabábehi Iesu. Bata-bata laluna Herode, láwiꞌ ara to manguliꞌ, “Iesu ia miꞌi Iohane Toperiu to tueꞌ huleꞌ.” 8Araheꞌ woꞌo to manguliꞌ, “Iesu ia miꞌi nabiꞌ Eliá to haweꞌ wopiꞌi.” Hai araheꞌ woꞌo to manguliꞌ, “Iesu ia miꞌi hadua nabiꞌ hangkoia to tueꞌ huleꞌ.” 9Agáiáná nauliꞌ Herode, “Ane Iohane, tiꞌara woꞌo, láwiꞌ kuhuoꞌ miꞌi tauna mobóhóki tambólóna. Mewaliꞌ, heáná riꞌi Iesu deꞌe? Handaꞌ miꞌi to kuhádi mokana i Hia.” Onoꞌ miꞌi haneꞌi Herode mampeliꞌ rárá mampohidupaꞌá Iesu.#9:9 I karahakaꞌna miꞌi Iesu, hangko mohidupaꞌraheꞌ. Básá Lukasi 23:6-12.
Iesu mopaꞌandeꞌ lima sábuna tauna
(Mat. 14:13-21; Mrk. 6:30-44; Ioh. 6:1-14)
10I pesuleꞌraꞌ surona Iesu to hampuloꞌ hai rodua hangko i wánuá-wánuá popahaweꞌáraꞌ Ngkóráꞌ Marasa, mampodaritaꞌámoheꞌ Iesu upu-upu to rabábehi i wánuá-wánuá. Roo onoꞌ, Iesu mowáwáhámoheꞌ topeguruNa iti lao i katoroꞌá to malaheꞌ hangko i tauna, to hungkuꞌ i wánuá Besaida {bona mengkarooheꞌ hampaiꞌ}. 11Agáiáná, i karaisána tauna to handaꞌ iumbá katoroꞌá iti, metutuháheꞌ. I kahaweꞌraꞌ, natarimaheꞌ Iesu, haneꞌi Napaturoꞌheꞌ mokana i popárentána Pueꞌ Ala. Hai heáná peá to tiꞌara nalalu, Napakauriꞌ.
12Ina támpu miꞌi alo, laomoheꞌ topeguruNa to hampuloꞌ hai rodua i Iesu, rauliꞌ, “Guru, katoroꞌá deꞌe karaoꞌ hangko i wánuá. Rángina miꞌi Nuhuoꞌheꞌ tauna to handaꞌ deꞌe lao i wánuá-wánuá to hungkuꞌ bona peisáheꞌ mampeliꞌ pandeꞌraꞌ hai kahambengiáraꞌ.”
13Agáiáná nahániki Iesu, “Kómu riꞌi to hangaa-ngaa mopaꞌandeꞌheꞌ.”
Rahániki topeguruNa, “Guru, handaꞌheꞌ gaga! To ara i kaiꞌ, lima peá wuaꞌna rótiꞌ hai rombaꞌa bouꞌ. Tiꞌara gáná ane tiꞌaraꞌangkaiꞌ lao sieruꞌ mohóló pandeꞌ.” 14Kahandaꞌraꞌ tauna iti rekeꞌ-rekeꞌna lima sábuna tobaleilo, tiꞌara teimbaꞌ towawine hai ánángkóiꞌ.
Nauliꞌ Iesu i topeguruNaheꞌ, “Nihuoꞌheꞌ tauna to handaꞌ iti mehoda lima-lima puloꞌraꞌ hantobu.” 15Apa to nahuoꞌáheꞌ Iesu, rapeuláꞌi mpuꞌu miꞌi topeguruNa.
16Mehodamoheꞌ upu-upu, haneꞌi Iesu moala rótiꞌ to lima wuaꞌna hai bouꞌ to rombaꞌa, mengoaꞌ i langiꞌ, mekakae i Pueꞌ Ala. Roo onoꞌ, Nabiseꞌ-biseꞌ miꞌi rótiꞌ iti, haneꞌi Naweꞌiheꞌ topeguruNa bona ragáláꞌ-gáláꞌáheꞌ tauna to handaꞌ. 17Mewaliꞌ mandeꞌmoheꞌ upu-upu duuꞌraꞌ mabuhu. Karooraꞌ mandeꞌ, pelábiána pandeꞌ rarámpu topeguruna Iesu, kahandaꞌna hampuloꞌ mani hai rongkárándi.
Peturuꞌ mopangákuꞌ kaꞌIesuna Datu Topehómpóꞌ
(Mat. 16:13-20; Mrk. 8:27-30)
18Hangkani tempó, Iesu mekakae haduduáNa. TopeguruNa araheꞌ woꞌo ionoꞌ. Roo mekakae, mekuneꞌ miꞌi Iesu i topeguruNa, “Mouláꞌ panguliꞌraꞌ tauna to handaꞌ, Kódóꞌ deꞌe, heánáꞌAꞌ?”
19Rahániki, “Araheꞌ to manguliꞌ Iohane Toperiu to tueꞌ huleꞌ. Araheꞌ woꞌo to manguliꞌ nabiꞌ Eliá to haweꞌ wopiꞌi hangko i surugáꞌ nodo to nadándi Pueꞌ Ala.#9:19 nabiꞌ Eliá: Eliá tueꞌ i duniáꞌ rekeꞌ-rekeꞌna uwalu átuna lima puloꞌna parena hangko tiꞌara mani Iesu rapoánáka (850sM). Pueꞌ Ala moángkáꞌ lao i surugáꞌ. (Básá 2 Datu-datu 2:11.) Pehárungáraꞌ toIahudiꞌ, Eliá ina mesuleꞌ mai i duniáꞌ bona mopatimama rárá i kaꞌina haweꞌna Datu Topehómpóꞌ. (Básá Maleaki 3:1; 4:5-6.) Araheꞌ woꞌo to manguliꞌ Io hadua nabiꞌ hangkoia, to tueꞌ huleꞌ.”
20Nakuneꞌ wopaheꞌ, Nauliꞌ, “Ane kómu, mouláꞌ polámbiꞌmi, Kódóꞌ deꞌe, heánáꞌAꞌ?”
Nahániki Peturuꞌ, “Io miꞌi Datu Topehómpóꞌ#9:20 Datu Topehómpóꞌ: I lalu básá Iunani rauliꞌ: Kerisitu. I lalu básá Iberani rauliꞌ: toMásehi. Lempóna: tauna to napileꞌi Pueꞌ Ala ina mai mampelae hai motadulakoi tauna. Básá Sura Petóiá 2:2; Danieli 9:25-26. to nadándi Pueꞌ Ala!”
21Agáiáná nakóntó ntepuꞌuheꞌ Iesu bona ineeꞌ sieruꞌ rapepehángáꞌá i heáná peá kaꞌIana Datu Topehómpóꞌ.
Iesu mampolaluita kana i kaꞌina mateNa
(Mat. 16:21-28; Mrk. 8:31–9:1)
22Nauliꞌ wopiꞌi Iesu, “Ánáꞌ Mánusiá hangaa-ngaa molámbiꞌ handaꞌ kapári {láwiꞌ iti miꞌi peundeꞌána Pueꞌ Ala}. Ia ina rasápuáka totosaeraꞌ toIahudiꞌ, kapalaꞌ-kapalaꞌ tadulako menómbá hai guru-guru agama. Ina rapapate, agáiáná i katáluna alona, ina tueꞌ huleꞌ.”
23Hangko ionoꞌ, Iesu mohángáꞌáheꞌ upu-upu tauna, “Heáná to mampoinao meuláꞌ i Kódóꞌ, hangaa-ngaa mokábáhá peundeꞌána haduduána hai hangaa-ngaa timama oaꞌ mantódihá kapári#9:23 I lalu básá Iunani: hangaa-ngaa mopáháꞌá kau mombehape. haneꞌi meuláꞌ i Kódóꞌ. 24Láwiꞌ heáná to mokábáhá peundeꞌána haduduána ánti peuláꞌna i Kódóꞌ, kehapiꞌ rapapate, ia miꞌi to ina molámbiꞌ katueꞌ to maroꞌa to tiꞌara mokahópóꞌá. Agáiáná heáná to mampeuláꞌi peundeꞌána haduduána tiꞌara ina molámbiꞌ katueꞌ to maroꞌa to tiꞌara mokahópóꞌá. 25Apa bunduꞌna ane morámpukou upu-upu kapebuku i duniáꞌ deꞌe, agáiáná tiꞌarakou molámbiꞌ katehómpóꞌ i alo pobutusi? 26Heáná to mahili mopangákuꞌ peuláꞌna i Kódóꞌ hai mampokahili paturoꞌKuꞌ, i kahaweꞌKuꞌ huleꞌ, ina mahiliAꞌ woꞌo mopangákuꞌ kaꞌiana topeuláꞌKuꞌ. I tempó iti, Ánáꞌ Mánusiá ina mendáulu mai hangko i surugáꞌ, hai ina meawaꞌ i lalu peawaꞌna UmáNa hai peawaꞌraꞌ malaꞌeka to magasaꞌ.#9:26 Básá woꞌo Lukasi 21:25-28 hai 2 Tesalonika 1:7-10. 27Nipehádingi maroꞌa apa to Kuhángáꞌákou deꞌe: ara i oloꞌmi tauna to tiꞌara ina mate hangko tiꞌara mani moita popárentána Pueꞌ Ala.”#9:27 To natunggái Iesu ia miꞌi: 1) katebálikiáNa i buluꞌ to mewaliꞌ haminggu hangko ionoꞌ (básá Lukasi 9:28-35; 2 Peturuꞌ 1:16-18). 2) pearóNa hangko i kapate (básá Roma 1:4), ba 3) pengkaoreꞌNa lao i surugáꞌ (básá Lukasi 24:50-51; Suro 1:9) hai pendáuluna Inao to Magasaꞌ (básá Suro 2:1-4).
Iesu rapopeawaꞌ i wongko buluꞌ
(Mat. 17:1-8; Mrk. 9:2-8)
28Haminggu iliꞌna hangko i pepaturoꞌna Iesu iti, Ia moánti Peturuꞌ, Iohane hai Iakobu wutuꞌna Iohane, mempanaiꞌheꞌ lao i wongko buluꞌ#9:28 buluꞌ: Tiꞌara piꞌi taisá buluꞌ apa to ratunggái ieneꞌ. Babilaꞌ buluꞌ Heremo, to rekeꞌ-rekeꞌna hampuloꞌ hai hahioꞌ kilómete hangko i kótá Kaisarea Pilipi. (Básá Marakusi 8:27.) Buluꞌ iti 2750 mete lábi kamapángkáꞌna. bona Iesu mekakae ionoꞌ. 29TangaꞌNa mekakae, tebáliki miꞌi lindoꞌNa, waruꞌNa mewaliꞌ bulá hai mengkilaꞌ.#9:29 To raita topeguruna Iesu, peawaꞌNa hai kamakuasaꞌNa to ara i Hia hangko tiꞌara mani mopálehi surugáꞌ mai i duniáꞌ mewaliꞌ tauna, hai to Naꞌala huleꞌ i pesuleꞌNa lao i surugáꞌ. Básá Pilipi 2:6-10. 30Hangkaꞌ-hangkaꞌ perái, araheꞌ rodua nabiꞌ to molaluita hai Ia, iamoheꞌ Musa#9:30 Musa: to mampoweꞌiheꞌ toSáráeliꞌ Áturána Pueꞌ Ala hai moukiꞌ lima sura to rungu-runguna i Pototowiá to Sae. hai Eliá.#9:30 Eliá: mosulewátái upu-upu nabiꞌ. I buluꞌ iti, tiꞌara peá ukiꞌraꞌ, agáiáná Musa hai Eliá haduduáraꞌ to mosabiki kaꞌIesuna miꞌi Datu Topehómpóꞌ. 31Mewangkaꞌ hai meawaꞌ ntepuꞌuheꞌ to rodua iti. Mampolaluitaheꞌ kamatena Iesu to hangaa-ngaa ina mewaliꞌ i Ierusale bona tebukeki tunggáiána Pueꞌ Ala.
32I tempó iti, Peturuꞌ hai rángána letaꞌ mposoheꞌ. I kapearóraꞌ, raita riꞌi Iesu meawaꞌ ntepuꞌu wátáNa, hai rodua tauna araheꞌ i hintáiꞌNa. 33Hangko tiꞌara maniheꞌ pohuꞌ tauna to rodua iti, molaluita miꞌi Peturuꞌ, nauliꞌ, “Guru, maroꞌa ntepuꞌu kihádi kitaꞌ arakeꞌ ieneꞌ! Rángina kibábehi tálu wuaꞌna bambaruꞌ: hambuaꞌ i Hio Pueꞌ, hambuaꞌ i Musa, hai hambuaꞌ woꞌo i Eliá.” Agáiáná tiꞌara nahádiá Peturuꞌ i tempóna molaluita noꞌonoꞌ.
34Tangaꞌna mani molaluita, hangkaꞌ-hangkaꞌ peramoheꞌ napótóꞌ gawu.#9:34 Gawu ia miꞌi tandaꞌ kaꞌárána Pueꞌ Ala i oloꞌraꞌ tauna. Básá to teukiꞌ i wóiꞌ Matiu 17:5. Mewaliꞌ malááꞌmoheꞌ Peturuꞌ hai rángána. 35Hangko ionoꞌ, mohádimoheꞌ wambaꞌ hangko i lalu gawu to manguliꞌ, “Deꞌe miꞌi ÁnáꞌKuꞌ to Kupileꞌi. Nipehádingi miꞌi laluitaNa!”#9:35 Laluita iti hungkuꞌ hibali hai apa to nauliꞌ Pueꞌ Ala tempóna Iesu rariu. Básá Lukasi 3:22. Básá woꞌo Iesaia 42:1.
36Karooraꞌ mohádi laluita iti, moitaheꞌ Iesu haduduáNa perái. Apa to raita topeguruNa to tálu iti, tiꞌara sieruꞌ rapolaluita i heáná peá.
Iesu mopakauriꞌ ánángkóiꞌ to napesuaꞌi setáꞌ
(Mat. 17:14-21; Mrk. 9:14-29)
37Kahalona, Iesu hai topeguruNa to tálu mendáulumoheꞌ hangko i wongko buluꞌ, hai handaꞌheꞌ tauna lao mampohidupaꞌá Iesu. 38Ara hadua tobaleilo i oloꞌraꞌ tauna to handaꞌ mekióꞌ, nauliꞌ, “Guru! Membiáꞌaꞌ wongkódóꞌá tulungi, bona Nupeita ánáꞌkuꞌ. Ia ánáꞌkuꞌ to haduduána peá. 39Ane napesuaꞌi setáꞌ, kásáliu monganga-nganga riꞌi, moridiꞌ-ridiꞌ, hai mobireꞌ woꞌo ngángána. Ane tempóna wopiꞌi setáꞌ iti mesuaꞌ, tiꞌara piꞌi napoinao pohuꞌ, naundeꞌ peá oaꞌ mampopeahiahiꞌ ánáꞌkuꞌ iti. 40Kupembiáꞌ miꞌi i topeguruMu bona mampopesuwuꞌheꞌ setáꞌ iti, agáiáná tiꞌara rabuku.”
41Mekuneꞌ miꞌi Iesu i tauna to handaꞌ, Nauliꞌ, “Noumbárakou noeneꞌ? Moapa riꞌi haneꞌi tiꞌara manikou mepoinálái? Nisápuáka mani peundeꞌána Pueꞌ Ala! Hangapa mani kamaruena ina hingkakaniAꞌ hai kómu hai sabaraꞌAꞌ, hangko mepoináláirakou?” Roo onoꞌ, Iesu mohángáꞌá tauna iti, Nauliꞌ, “Ánti mai ánáꞌmu!”
42Tangaꞌna mani ánángkóiꞌ iti molumao ina lao i Iesu, wátána nadungká wopiꞌi setáꞌ to mampesuaꞌi hai moridiꞌ-ridiꞌ. Agáiáná Iesu mokámbáróá setáꞌ iti, haneꞌi nalalu miꞌi ánángkóiꞌ iti. Roo onoꞌ, Iesu mampeweꞌi ánángkóiꞌ iti i umána. 43Tingkáráꞌ ntepuꞌuheꞌ upu-upu tauna moita kamaróhóna kuasaꞌna Pueꞌ Ala.
Karongkánina Iesu mampolaluita kana i kaꞌina mateNa
(Mat. 17:22-23; Mrk. 9:30-32)
Tangaꞌraꞌ mani tauna to handaꞌ mampotingkáráꞌ upu-upu tandaꞌ kuasaꞌ to nabábehi Iesu, Nauliꞌ i topeguruNaheꞌ, 44“Nipehádingi maroꞌa-roꞌa hai nipailalu laluitaNgkuꞌ deꞌe: Ánáꞌ Mánusiá ina rapehuhuꞌá i taeraꞌ tauna to kadake.” 45Agáiáná topeguruNaheꞌ tiꞌara moisá tunggáiána laluitana Iesu iti, láwiꞌ tewuniángi mani lempóna i hira. Tiꞌaraheꞌ woꞌo pebáiꞌ mekuneꞌ i Hia apa lempóna laluitaNa.
Heáná to mahile tueꞌna
(Mat. 18:1-5; Mrk. 9:33-40)
46Hangkani tempó, topeguruna Iesu mampombeheheꞌiheꞌ heáná hangko i oloꞌraꞌ to melumbuꞌ kamahilena tueꞌna. 47Naisá miꞌi Iesu apa to ara i laluraꞌ, onoꞌ miꞌi haneꞌi Ia moala hadua ánángkóiꞌ, Napopeángkáꞌ i hintáiꞌNa, 48haneꞌi Nahángáꞌáheꞌ topeguruNa, “Heáná to motarima hai motulungi ánángkóiꞌ to nodo ánángkóiꞌ deꞌe i lalu hangaꞌKuꞌ, lempóna Kódóꞌ miꞌi to natarima. Hai heáná to motarimaꞌAꞌ, tiꞌara Kódóꞌ peá to natarima, agáiáná motarima miꞌi woꞌo Pueꞌ Ala to mohuoꞌAꞌ mai. Heáná to mengkaiwóiꞌ i lalu katueꞌna, ia miꞌi to i reá tueꞌna i peitána Pueꞌ Ala.”
49Kanahádina Iohane laluitana Iesu iti, nauliꞌ, “Guru, ara kiꞌita hadua tauna to mampopesuwuꞌ setáꞌ i lalu hangaꞌMu, agáiáná kikóntó láwiꞌ ia tiꞌara hangko i kitaꞌ.”
50Nauliꞌ Iesu i Iohane, “Ineeꞌ nikóntó, láwiꞌ heáná to tiꞌarakou moewaꞌ, lempóna ia miꞌi rángámi mobágóꞌ.”#9:50 Básá woꞌo Matiu 12:30.
Polumaona Iesu lao i Ierusale (9:51–19:27)
ToSamaria#9:51 toSamaria: Básá to teukiꞌ i Kahirámpuá Laluita. to tiꞌaraheꞌ mau motarima Iesu
51Hungkuꞌ miꞌi tempóna Iesu ina mesuleꞌ lao i surugáꞌ, Ia mopakanótó hangaa-ngaa lao i Ierusale.#9:51 Naisá mpuꞌu miꞌi Iesu, Ia ina molámbiꞌ kapári i Ierusale. 52Mewaliꞌ Ia mohuoꞌmoheꞌ bahangapa tauna to meuláꞌ i Hia lao moioru mopatimama upu-upu to raparaluu i kahaweꞌáNa. Mewaliꞌ pohuꞌ mpuꞌumoheꞌ, hai mesuaꞌheꞌ i hambuaꞌ wánuáraꞌ toSamaria, 53agáiáná pueꞌ wánuá iti, tiꞌaraheꞌ mau motarima Iesu, láwiꞌ raisá tunggáiáNa ina lao menómbá i Ierusale. 54Karaisána Iakobu hai Iohane toSamaria iti tiꞌaraheꞌ mau motarima Iesu, onoꞌ miꞌi haneꞌi rauliꞌ i Hia, “Pueꞌ, ane Nuꞌundeꞌi, kipembiáꞌ i Pueꞌ Ala bona Napopendáulu api hangko i langiꞌ mopapateheꞌ pueꞌ wánuá deꞌe!”#9:54 Napopendáulu api hangko i langiꞌ: Nodo to nabábehi nabiꞌ Eliá hangkoia. Básá 2 Datu-datu 1:1-16. 55Agáiáná kanahádina Iesu apa to rauliꞌ topeguruNa iti, Ia mehaileꞌ i taleuꞌNa haneꞌiheꞌ Nakámbáróá. 56Roo onoꞌ, mopaliliumoheꞌ polumaoraꞌ lao i wánuá ntániꞌna.
Tauna to mampoinao meuláꞌ i Iesu
(Mat. 8:19-22)
57Tangaꞌraꞌ Iesu hai topeguruNa molumao ina lao i Ierusale, ara hadua tauna to mampolaluitaꞌá Iesu, nauliꞌ, “Guru, iumbá kalaoáMu, ionoꞌaꞌ woꞌo ina meuláꞌ!”
58Nahániki Iesu, “Serigala ara katoroꞌáraꞌ i balamba, hai tádáhi ara háráraꞌ, agáiáná Ánáꞌ Mánusiá tiꞌara ara támbiNa.” 59Roo onoꞌ, molaluita Iesu i tauna ntániꞌna, Nauliꞌ, “Meuláꞌmokoꞌ i Kódóꞌ.”
Agáiáná nahániki tauna iti, “Pueꞌ, Nupaliuaꞌ sieruꞌ lao motawu umángkuꞌ. Upu rái ratawu, hangko peisáraꞌaꞌ meuláꞌ i Hio.”
60Nauliꞌ Iesu, “Nupatodáhimoheꞌ tauna to mate pepoináláiraꞌ motawu hangka tomateraꞌ.#9:60 I lalu básá Iunani: Nupatodáhimoheꞌ tomate motawu hangka tomateraꞌ. Iti mopándiriꞌ tauna to tiꞌara mehárungá i Pueꞌ Ala hai katueꞌraꞌ tiꞌara hiolaꞌ hai peundeꞌáNa. Agáiáná io, laomokoꞌ mopahaweꞌ bámbári kana i popárentána Pueꞌ Ala!”
61Ara woꞌo hadua to mohángáꞌá Iesu, “Pueꞌ, Kuꞌundeꞌ ntepuꞌu meuláꞌ i Hio, agáiáná Nupaliuaꞌ sieruꞌ mesuleꞌ mesabiꞌ i halalungkuꞌheꞌ.”
62Nahángáꞌá Iesu, “Tauna to mampoinao meuláꞌ i Kódóꞌ, ane mambuhinao apa peá to napálehi, tiꞌara hintotoꞌ mewaliꞌ topobágóꞌ i lalu popárentána Pueꞌ Ala. Ia hibali hai tauna to timama mopajekoꞌ, agáiáná mehaileꞌ mani i taleuꞌ.”

Currently Selected:

Lukasi 9: NTBEP

Highlight

Share

Copy

None

Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in