Matthieu 13
13
Kɨkɛna bíbwǎh binâ
(Marc 4.1-9; Luc 8.4-8)
1Ɨ́ dʉ́o laá, Yésʉs nzě mɔa ɨ́ mbɛ̌r waá, tó di sí lɨ́ ebʉ́m é mâŋ. 2Mentumo me bʉ̂r nzě swâl ɨ́ súm nyé á be yɨ́. Mpuo bʉr nyaá ntɔ̂ʼ sâ ó, nye mɔ́aa tɨ̂, tó di sí ɨ́ byɛ̂l. Entumo e bʉ̂r, lɨ́ɛ nzě lîʼ tín, mitîtyěl lɨ́ ebʉ́m é mâŋ. 3Nye nzě dwe bé milɛ́ʼlá ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna ɨ́ buo buo. Nye ó: «Yé á be ó e nyʉ́ʉ́ mbêl mempeʼ á to le emyam mémpeʼ ɨ́ pemé yé nyá. 4Jɔʼ nyé á be, nye mû lɨ́ emyam mémpeʼ pemé e pemé yɨ́, wɨ̂ʼ páʼ mémpeʼ nzě kur nzɨ́ e nzɨ̌. Binʉ̌n ntɔ̂ʼ sulo, byê nzě tor mémpeʼ maá mɨ́mɛ̂h. 5Gúú pâʼ mémpeʼ kur ɨ́ sí mékóʼ, bwǎh mpâ l'abuo tɨ̂. Mempeʼ, mé ntɔ̂ʼ kpâhwǎ pâh, ebě, bwǎh yé á be tɨ̂ʼ yɨ́, yé á bé abuo. 6Sâ gwár, jɔʼ dʉ́o lé á kah yɨ́, dwéhé nzě ŋmɛ́ha, nzě dîʼ mípáhá mémpeʼ myaá. Myé ntɔ̂ʼ swâh, ebě, myé á bé abe e mikaalé mimpâ. 7Gúú pâʼ mémpeʼ ntémé nzě kur ɨ́ mindwínɨ́nɨ́. Mindwínɨ́nɨ́, myê nzě gwɨ́e, nzě kâʼ mípáhá mémpeʼ myaá, myê nzě líre. 8Damá jóʼo nó, gúú pâʼ mémpeʼ wɨ́ɛ, wé á si kur ɨ́ sí métyɛʼ. Mempeʼ maá nzě gúmo mpúmó. Lɨ́ʼ étín gúmo mpúmó nter. Lʉ́ʉ́ étín, mpumó mekám mésaman. Lʉ́ʉ́ ntémé, mpumó mekám mélɛ̂l.» 9Nye e bé ó: «Mʉr dí e megwǎl mé éjóʼo nyá, nye jóʼaa náǎ!»
Yésʉs jaá lwilwib e bʉr ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna ɨ́ yé?
10Nó ómpʉ́n mé Yésʉs, bé á nze sîhlě súm nyé á be yɨ́, bê nzě díŋɔɔ e né ó: «Gǒ lwǐb e bé ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna ɨ́ yé ɛ́?» 11Nye ntɔ̂ʼ yala e bé ó: «Bɨ̌n ó Nzyɛ̌m á gwîh bisá mésǒ bi Mpóʼo nyé. Nó bɨ́ɛ á bé agwíhɔɔ byê. 12Ebě, mʉr dí e sâ gwár nyá, óbáʼǎ dweŋɔɔ byúú. Nyé odi e byé ɨ́ buo buo. Nó waá dí tʉ̂toʼó, abe e sɔ̂ʼ nyá, ódɛ́ʼɔɔ̌ damá jóʼo mâ sâ gwár nyé dí e yé yɨ́. 13Mě lwilwib e bé ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna ó, ebě, bé lɨ́ edwɛ̂ʼ e mîh mimběʼ, abee. Bé lɨ́ ejôʼlo, ajóʼo, agʉ́a ntémé. 14-15Nó lɔ́ɔ́ mé ngwíha milɔ̌b Ésayie, wé á dira yɨ́. Nye á boo lɛ́ɛ ó:
“Bɨ̌n bé ókʉ́ gwá jôʼlo.
Sâ gwár, bɨ̌n bé ákóʼó jóʼo.
Bɨ̌n bé ódwɛ̂ʼ.
Sâ gwár, bɨ̌n bé ákóʼó bee.
Ebě, bʉr bâ, bɨ́ lɨl míléme.
Bɨ́ dibe mégwǎl mɔ́ɔ́.
Bɨ́ dible míh mɔ́ɔ́, ó, mé ayɨ́ kǎ bee, megwǎl mɔ́ɔ́ akǎ jóʼo; ocwóó wɔ́ɔ́, akǎ gʉ́a.
Bé ntémé, bé adwirǎ nko mé dí yɨ́, ó me tíʼɨɨ bê.”»
16Yésʉs ntɔ̂ʼ lɛ́ɛ e bé ó: «Bɨ̌n bɨɛ, metyɛʼ me mpóm, mé e bɨ̌n, ebě, míh mɨ́n, mé lɨ́ ebee; megwǎl mɨ́n lɨ́ ejóʼo! 17Mě lɛ́ɛ́ bɨ́n lɨ́ otyeetye ó, ogwíha o mílɔ̌b ɨ́ buo buo le otîtyěl o bʉ̂r, bé á gwɨ̂gwɨm ó, bé béyɨɨ sá bɨ́n dí ebee yɨ́, sâ gwár, abee, le ejóʼǒ sá bɨ́n dí ejóʼo yɨ́, sâ gwár, ajóʼo yê.»
Pahlá kɨkɛna me mbêl mempeʼ
18Yésʉs ntɔ̂ʼ lɛ́ɛ ó: «Jóʼláá gá bé sá kɨkɛna dí elɛ́ɛ, dumo e mbel mempeʼ yɨ́. 19Jɔʼ mʉ̂r dí elɛ́ɔɔ̌ Mbɨambɨa Lɔ́ɔ́ dí edumo e Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m wɨ́, nye l'agbâ wé ɨ́ nkɔb yɨ́, mʉr waá nwɨɨla ó, le empah e nzɨ́, gúmó mémpeʼ mé á kukur yɨ́. Sátan ntɔ̂ʼ pyâl, nzě dɛ̂ʼ mpeʼ yé á kur ɨ́ lémé mʉ̂r waá yɨ́. 20Nyâʼ mʉ̂r nwɨɨla ó e sí mékóʼ, gúmó mpeʼ yé á kur yɨ́. Nyɨ́haá, nye lɨ́ ejóʼǒ Mbɨambɨa Lɔ́ɔ, ntɔ̂ʼ nʉa wé e bisʉhʉʉ. 21Sâ gwár, lɔ́ɔ waá, wé anî nyé ɨ́ léme tʉ́ŋlʉ̌. Nyě jaá baʼle wé ó njɨ ɨ́ mâ péh jɔʼ. Jɔ̌ʼ túú le tíblá mû sí pyâl ɨ́ lɔ̌b lɔ́ɔ waá yɨ́, nyé obɨm ébɔ̌ʼ ɨ́ léme, ntɔ̂ʼ gwâʼ. 22Nyʉ́ʉ́ ntémé nwɨɨla ó e mpeʼ yé á kur lɨ́ mindwínɨ́nɨ́ yɨ́. Nye á si kʉ jóʼo Mbɨambɨa Lɔ́ɔ. Sâ gwár, mitúú mí sí le gwɨ́má ókúm le ogbaa, byé á si dímle nye ɨ́ nzɨ̌ mikóo myɔ́ɔ́, ntɔ̂ʼ kâʼ Mbɨambɨa Lɔ́ɔ, wé l'akǎ tô dóló. 23Nyʉ́ʉ́ mʉ̂r ntémé nwɨɨla ó e mpeʼ yé á kur ɨ́ mpǎŋ sí métyɛʼ yɨ́. Nyɨ́haá, nyɨ́ jóʼǒ Mbɨambɨa Lɔ́ɔ, le egwá nʉa wê. Sá tɨ̂ʼ ó wé á gúmo mpumó ɨ́ twiʼ yé yɨ́. Lɨ̂ʼ étín, lé á si gúmo mpumó nter. Lʉ́ʉ́, mpumó mekám mésaman. Lʉ́ʉ́ ntémé, mekám mélɛ̂l.»
Kɨkɛnǎ bébebébe ká
24Yésʉs ntɔ̂ʼ báʼǎ lɛ́ɛ bé kɨkɛna swîh. Nye ó: «Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nwɨɨla ó e mʉr á be mbɨambɨa mpeʼ ɨ́ pemé yé nyá. 25Ɨ́ gúú pum, bʉr bɨ́bɛ̂h ɨ́ bijô ɨ́ súgúgú, nyʉ́ʉ́ ntɨ̂m e mbɨn wé nzě pyâl ɨ́ pemé yaá, nzě be bíbébebébe bíká gúmó mímbɨambɨa mémpeʼ mé á beŋɔɔ yɨ́, ntɔ̂ʼ laa. 26Jɔ̌ʼ mbɨambɨa mpeʼ, yé á pâh, gúmo mpúmó yɨ́, bibébebébe bíká nzě pâh ntémé. 27Nó ó ósyɛ̂l o mésâ ó mʉ̂r pemé, bé á nze to dî e né ó: “Dâ, go á bé así bě mbɨambɨa mpeʼ ɨ́ pemé yô? Á bébebébe ká yɨ́ɛ, yê ka duho wó?” 28Nye nzě yala e bé ó: “Ntɨ̂m e mbɨn wǎm ó b'á sâ mpʉ́nʉ̌.” Nó ó ósyɛ̂l o mésá bé, bé á dî e né ó: “Nzê gʉ́ kam ó, bɨ̌h tô tɨ̂ yê, mâʼ yé gúmo gwár ɛ̌?” 29Nye ó: “Heʼé, yé e nkul epyâl ó, bɨ́n sí tɨ̂ bébebébe ká nó, yé e nkul etɨ̂l le mpeʼ mpâ. 30Bírɨ́ɨ́ gâ, byé gwɨ́aa sɔ́má, tó pyâl ɨ́ jɔ̌ʼ swɨɨ ékpɛm, jɔʼ bé ngá kpɛm méde yɨ́. Jɔʼ yaá ó mé ólɛ́ɛ ókpɛma ó, lɨ́ esôʼ, bé táaraa emɛɛ bébebébe ká yaá, kâʼ yé mimbom, díʼɔɔ yê. Píe tɨ̂, bé okpɛm méde mempâ, kaale mé ɨ́ nkuna nyǎm.”»
Kɨkɛna mâ díh é nzɔ́m
(Marc 4.30-32; Luc 13.18-19)
31Nye báʼǎ nzě sâ bé yʉ́ʉ́ kɨkɛna. Nye e né ó: «Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nwɨɨla ó e díh é nzɔ́m nyʉ́ʉ́ mʉ̂r á nʉa, myam ɨ́ pemé yé lɨ́. 32Lé á be ɨ́ buú twâʼwo ɨ́ sɔ́má mpúmó nyɨnyɛ̂h. Sâ gwár, ɨ́ jɔʼ lé á ka pâh yɨ́, lɨ́ bánǎ sâ mpěʼ nɨ́nɨ́ɨ́, lɨ́ elaa mémpeʼ mɨ́mɛ̂h ɨ́ mpwaʼ, nzě sâ lɨ́ ɨ́ ntuuu. Binʉ̌n, byê nzě lʉ́o mɔ̂ʼ mɔ́ɔ́ ɨ́ milɔ́ɔ́ mí lɨ́ yaá.»
Kɨkɛnǎ levure
(Luc 13.20-21)
33Nye ntɔ̂ʼ báʼǎ sâ bé kɨkɛna swîh: «Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nwɨɨla ó e levure nyʉ́ʉ́ mʉ́má á sol tʉ́ŋlʉ̌ okílo ó pǔ blêr mekám mébá le otɛ̂n yɨ́. Yê nzě nkaŋle, tó kumo ɨ́ jɔ̌ʼ tímé blêr, wé á nkaŋle wɨ́wɛ̂h yɨ́.»
Yésʉs lɨ́ elɛ̂ʼle bʉ̂r ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna
34Yésʉs á dwidwe mentumo me bʉ̂r milɛ́ʼlá mímyɛ̂h ó, ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna. Nye á bé alwib e bé ɨ́ nzɨ̌ swîh. 35Nye á sâ nó ó, milɛ́á mé nyʉ́ʉ́ ngwíha milɔ̌b, myé nkʉ̂ dira. Yê cɛmá ɨ́ Mekaná mé Nzyɛ̌m ó:
«Me ólwib e bé ó ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna.
Me ólɛ́ɛ bé milɔ̌b mi dí misolá mí, táare ɨ́ jɔ̌ʼ kʉ́ e sí, byé á be apǎ bě kuhá yɨ́.»
Pahlá kɨkɛna mé bébebébe ká
36Yésʉs nzě líʼe éntumo e bʉ̂r, nî mbɛ̌r. Ompʉ́n bé nzě sîhlě súm nyé á be yɨ́. Bé e né ó: «Páʼláá bɨ́h kɨkɛna mé bébebébe ká ɨ́ pemé.»
37Yésʉs nzě yala e bé ó: «Mʉr dí ebě mpeʼ mpâ nyá, nye ó Mwân mé Mʉr. 38Pemé yé, yé ó sí yɨ̂. Mpǎŋ mpeʼ, yé lɛ́ʼlé ó, nkɔb bʉr o dí ɨ́ Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m bá. Bébebébe ká, yé ó bʉr o dí ɨ́ nkɔb mé Sátan bá. 39Ntɨ̂m e mbɨn wé á nze be bébebébe ká nyá, nye ó sɔ́ŋ meleme. Swɨɨ ékpɛm, wé lɛ́ʼlé ó, esúʼlá é sí yɨ̂. Okpɛma, bé ó beéngeles mé Nzyɛ̌m. 40Mpʉ bé dí epɛ̌ʼ bébebébe ká, dîʼ yé lɨ́ ebéʼé yɨ́, nó ntémé ó bé ngá sâ bʉ̂r lɨ́ esúʼlá é sí yɨ̂ʼ yɨ́. 41Mwân mé Mʉr ólómo bééngeles bé, ó bé ntáa nzě pɛʼ ɨ́ Mpóʼo nyé mebɔ̌ʼ mɨ́mɛ̂h mé óbɨma bʉ̂r ɨ́ miléme ó, bé sâʼ misyóm má. Bé ódwih ntémé osyɛ̂l o mísyóm bɨ́bɛ̂h. 42Nyé oguho bé ɨ́ duró lé ólûl, gúmó bé ójóno le epûʼlo médye yɨ́. 43Nó bʉ̂r o dí tîtyěl ɨ́ míh mé Nzyɛ̌m bá, ngá pǎn mpʉ dʉ́o ɨ́ Mpóʼo mé Sɔ́ŋ wɔ́ɔ́ yɨ́. Mʉr dí e megwǎl mé éjóʼo nyá, nye jóʼaa náǎ!»
Kɨkɛna ésǒ ɨ́ pemé
44«Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nwɨɨla ó e sá dí ɨ́ buo ódimé, yaá nyʉ́ʉ́ mʉ̂r á sol ɨ́ pemé yɨ́. Nó nyʉ́ʉ́ mʉ̂r swîh á to pû, ntɔ̂ʼ kúlwa lɨ́ esǒ lé laá, nye ntɔ̂ʼ báʼǎ búblo yé tɨ̂. Nye nzě buú soho, ntɔ̂ʼ tó bɛ́ma mébi mé mɨ́mɛ̂h, búla, nzě bwâm pemé yaá e mɔnɨ́ yé.»
Kɨkɛna pérel dí ɨ́ buo ódimé nyá
45«Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nwɨɨla ntémé ó e mʉr dí esáa ébwâm ópérel ó dí ɨ́ buo ódimé bá. 46Jɔʼ nyé á to bee pérel ngwár á be ɨ́ buú buo ódimé nyá yɨ́, nye ntɔ̂ʼ tó bɛ́ma mébi mé mɨ́mɛ̂h, ntɔ̂ʼ búla, nzě bwâm mbɨambɨa pérel waá.»
Kɨkɛna óntâm
47«Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m báʼǎ nwɨɨla ó, le ontám bé dí eguho ɨ́ mâŋ lɨ́ esú lé émɛ̂r mímbi mí ósû mímyɛ̂h wɨ́. 48Jɔʼ wé á be, wé mû sí lóno yɨ́, ojʉ̂l bé ósû ntɔ̂ʼ dulo wé tín, diŋɔɔ sí, pɛ́hɔɔ ósû, kaalɔɔ mímpǎŋ mí ósû ɨ́ mekwám, myahɔɔ baá o dí abe e nyɔm bá. 49Mpʉ yaá ntémé ó ngá sáŋɔɔ lɨ́ esúʼlá é sí yɨ̂ʼ yɨ́. Beéngeles, bé ónzě gbâ mbɔ́ʼ páʼ bíbɨ́bla bi bʉ̂r le otîtyěl o bʉ̂r. 50Bé oguho bíbɨ́bla bi bʉ̂r ɨ́ duró lé ólûl. Gʉ̂ʼ ó bé ngá jóno le epûʼlo médye yɨ́.»
Bisâ bi dí lɨ́ ekʉ̌m bí
51Yésʉs nzě dî e bé ó: «Nzê bɨ̌n bé lɨ́ egwá jóʼo bíkɨkɛna bîʼ bíbyɛ̂h ɛ̌?» Bê nzě sʉ nkâm. 52Nye nzě lɛ́ɛ e bé ó: «Lɛ̂ʼla metié nyɨnyɛ̂h mû mpʉ́n ɨ́ Mpóʼo mé Dâ Nzyɛ̌m nyá, nyě nwɨɨlá ó e mʉr mbɛ̌r dí etʉ̂to lɨ́ ekʉ̌m lé, nʉnʉa bísá byé tɨ̂. Yɨ̂ʼ jɔʼ, nyě nʉá ó bisá bídwân. Yʉ́ʉ́ jɔʼ, nʉa byaá bi myâ.»
Bʉr ó Nazarɛ̂t, bé adyɛ̂ʼwo e Yésʉs
53Jɔ̌ʼ Yésʉs á sil elwib e bé ɨ́ nzɨ̌ bikɨkɛna byaá yɨ́, nye ntɔ̂ʼ laa tɨ̂. 54Nye nzě tô gúmó nyé á bwaʼ yɨ́, nye ntɔ̂ʼ lɛ̂ʼle bʉ̂r ɨ́ mempáh bísulá mɔ́ɔ́, ɨ́ mbi dí ó, bʉr bɨ́bɛ̂h, bé á be ɨ́ buú kâm wɨ́. Bê nzě díila ó: «Nyě duhó e wɨ̂ʼ ócwóó le mâʼ ménkul wó? 55Ntʉ mwân mé kábína nyâʼ ǎ? Ntʉ̌ Maria dí nyɔ̌ŋ ɨ́? Jacques, Yóseb, Simon, bé e Yʉ̂d, bé abe bɨ́ɔɔ́ bé? 56Ntʉ mɨ́ná gá le okɛ́l bɨ́bɛ̂h dí etiʼe wâʼ báʼ ɛ̌? Á nyɨɛ bá duho e wɨ̂ʼ ócwóó le nyɨ̂ʼ nkûl wó?» 57Bê nzě bɨm ébɔ̌ʼ ɨ́ miléme, ntɔ̂ʼ benɔɔ nyê. Jɔʼ yaá ó Yésʉs á nze lɛ́ɛ e bé ó: «Bé jaá bene édwáawo ngwíha milɔ̌b mé Nzyɛ̌m ó, njɨ ɨ́ sí yé le ɨ́ mbɛ̌r bʉ̂r wé tʉ́ŋlʉ̌.» 58Nó Yésʉs á bé abuú sâ mésimá tɨ̂, ebě, bé á bé adyɛ̂ʼwo e nye.
