Kalmyk-Oirat - 2002 IBT-R (NT) Non Drama

Kalmyk-Oirat - 2002 IBT-R (NT) Drama

Бийән буульҗ әмтн үзтхә гиҗ буйнч йовдлмуд кехән саглтн. Тиигҗ тадн Теңгрин Эцкәс ачлвран авч чадшгот.
Тер учрар угатя яду улст өглһ өгсн цагтан: «Би өгләв», – гиҗ әмтнд медүлҗ бичә хәәкр. Хойр чирәтә улс әмтн тедниг буультха гиһәд хурлд чигн, уульнцд чигн, тиигҗ кенә. Тедн ачлвран авчксмн гиҗ Би таднд үнәртнь келҗәнәв. Угатя яду улст өглһ өгсн цагла, зүн һарчн барун һар ю кеҗәхинь бичә медтхә. Чини өгснь нууц болтха. Нууц юмиг үздг Эцкчн лавта ачичнь хәрүлх.

Бурхнд зальврсн цагтан хойр чирәтә улсиг бичә дуратн. Тедн әмтн үзтхә гиҗ хурлд болн талвң болһнд зальврхдан дурта. Тедн ачлвран авчксмн гиҗ би таднд үнәр келҗәнәв. Чи болхла зальврсн цагтан эврәннь хорадан орҗ ирәд, үүдән хаачкад, эс үзгддг Эцкдән зальвр, чамаг нууцар зальврҗахинь үзәд, Эцкчн лавта ачичнь хәрүлх. Зальврхларн, буру номта улс кевтәһәр олн үг бичә келтн. Олн үг келхлә, тедниг соңсх гиҗ тедн санна. Болв тедниг бичә дуратн, юңгад гихлә, Теңгрин Эцктн тадниг юм сурхин урдас таднд юн кергтәһинь Эврән меднә. Иигҗ зальвртн:

Мана Теңгрин эцк!
Нернтн әрүн болтха!
Тана йосн иртхә!
Теңгрт бүтсн таалтн
Һазр деер бүттхә!
Эркн кергтә өдмг
Эндр өдрт илгәһит!
Яһҗ бидн күүнә килнц тәвнәвидн,
Тиигҗ Та килнцмдн тәвүлит!
Сөрдг юмнла бичә харһулыт!
Эрлгәс гетлгит!

Кемр тадн әмтнә килнцинь тәвҗ өгхлә, Теңгрин Эцктн чигн тадна килнц тәвҗ өгх. Болв кемр тадн әмтнә килнцинь тәвҗ эс өгхлә, Теңгрин Эцктн чигн тадна килнц тәвҗ өгшго.

Мацг бәрсн цагтан хойр чирәтә улс кевтәһәр үрүдсн бәәдл бичә һартн, юңгад гихлә, тедн яһҗ мацг бәрҗәхән әмтнд үзүлхәр тиим үрүдсн бәәдл һарна. Эдн ачлвран авчксмн гиҗ би таднд үнәр келҗәнәв. Чи болхла, мацг бәрҗәхән әмтнд үзүлшгоһар чирәһән уһаһад, толһаһан самлчк. Әмтнд эс үзгддг Эцкчн терүг медтхә. Тиигхлә нууцар кесн юмиг үздг Эцкчн лавта ачинь хәрүлх.

Һазр деер бәәҗ, зөөрән бичә хоршулҗ хадһлтн. Энд гүр болн зев цугинь идҗ үрәнә. Хулхачнр гер дотр орад, хулха кеһәд зөөритн авчкна. Тадн болхла теңгр деер зөөрән хоршулҗ хадһлтн. Тенд гүр чигн, зев чигн идҗ үрәшго, хулхачнр олҗ хулхалҗ чадшго. Тана зөөр бәәсн һазрт седкл-санантн бәәнә! Нүдн – седклин герл мөн. Нүднтн цевр болхла, седклтн бүклдән герлтә болна. Нүднтн бузр болхла, седклтн бүклдән бузр болна. Тана дотрк герл харңһу болхла, харңһу гисн ямаран болхмб?

Хойр эзнд күн заргдҗ чадшго: Тер негнднь дурго болад, наадкднь дурлх, эс гиҗ негнднь үнн седкләрн заргдҗ, наадкинь оньгтан авшго. Бурхнд болн зөөрт дегц церглҗ чадшгот.
Тер учрар: ю уухмб? ю идхмб? гиҗ әмд бәәхин төлә ю өмсхмб? гиҗ бий цогцин төлә бичә үүмәд бәәтн! Әмн җирһл хотас деер биший? Бий цогц хувцнас деер биший? Теңгр деер ниссн шовудыг сәәнәр хәләтн! Тедн тәрхш, хадхш, урһцинь хураҗ авхш. Тана теңгрин Эцк Эврән тедниг лавтаһар теҗәҗәнә! Тадн эн шовудас үлү деер бишийт? Үүмәд бәәҗ тадн дундас күн әмн җирһлән бичкн зуурт утдулҗ чадхий?
Хувцна тускар яһад зовад бәәдмтә? Теегин бамб цецгәс яһҗ урһдгинь хәләлт! Тедн көлсән асхрулҗ көдлхш, утц ээрхш. Зуг Соломон хан ик алдр бәәсн бийнь тер цецгәһәс үлү сәәхн хувц өмсәд уга билә гиҗ Би таднд келҗәнәв. Кемр эндр урһдг маңһдур бешд хайгддг ноһаг Бурхн тиигҗ хувцлдг болхла, тадниг, баһ итклтә улсиг, энүнәс үлү хувцлх!
Тер учрар «Ю идхмб? Ю уухмб? Ю өмсхмб?» гиҗ бичә үүмәд зовад бәәтн. Тертн буру номта әмтнә төр килмҗ. Цуг энүг таднд кергтәһинь Теңгрин Эцктн медәд бәәнә. Хамгин түрүнд Бурхна йосиг хәәтн, Терүнә таалыг күцәхәр шунтн. Наадкинь болхла Бурхн немҗ өгх. Тегәд чигн маңһдурк өдрин тускар бичә үүмәд зовад бәәтн. Өдр болһн эврәннь керг килмҗтә, эндрк кергт маңһдурк керг бичә немтн.

Ascolta Матай 6