Laz Luke (Audio) © Bible Society in Turkey (Kitabı Mukaddes Şirketi) 2020

Lazuri Luk̆a

<div class="version vid2476 iso6393lzz" data-vid="2476" data-iso6393="lzz">
 <div class="book bkLUK">
 <div class="chapter ch11" data-usfm="LUK.11">
 <div class="label">11</div><div class="s">Xvama Mu&#231;&#774;o &#304;ven</div><div class="p"> 1Yeso ar svas ixvamamt&#774;u. Oxvamu a&#231;odu&#351;i ar mamgurale mu&#351;ik &#8220;Mance &#231;kuni, Yanik mamguralepe mu&#351;is na dogurusteri &#231;kuti mu&#231;&#774;o bixvamat domogurit&#8221;-ya u&#658;&#774;u.</div><div class="p"> 2Yesok hentepes &#8220;&#304;xvamamt&#774;at&#351;k&#774;ule ha&#351;o tkvit&#8221;-ya u&#658;&#774;u:</div><div class="b"></div><div class="q1">&#8220;Baba &#231;kuni, &#658;&#774;k&#774;onda ivas coxo skani</div><div class="q1">Komoxtas mapoba skani</div><div class="q1"> 3K&#774;at&#774;a nd&#287;as hem nd&#287;aneri gyari &#231;kuni mom&#231;it</div><div class="q1"> 4Mixat&#774;irit k&#774;rimape &#231;kuni.</div><div class="q1">Hemu&#351;eni ki, &#231;ku na su&#231;i mo&#287;odanpes buxat&#774;iramt.</div><div class="q1">Mo&#287;erdinu&#351;a mot mionamt.&#8221;</div><div class="b"></div><div class="p"> 5Uk&#774;ule hentepes ha&#351;o u&#658;&#774;u: &#8220;Tkvani ar k&#774;ata serigverdis moxtas do, &#8216;K&#774;ata &#231;kimi, ma sum kovali komemo&#658;xi, 6ar k&#774;ata &#231;kimi gza&#351;en moxtu, na go&#658;&#774;obudvare mutu var mi&#287;un&#8217; dogi&#658;&#774;vanna, 7majurakti doloxendo &#8216;Ma mot ma&#658;&#774;uxer! Nek&#774;na genk&#774;oleri ren, berepe &#231;kimiti ma elemicans. Yemadginen do si mutu var mema&#231;en&#8217; u&#658;&#774;umersi p&#774;a? 8Haya gi&#658;&#774;umert, k&#774;ata mu&#351;i na ren&#351;eni var, uonc&#287;ore na ren&#351;eni eisels do mutxa na uk&#774;oremt&#774;u kome&#231;ams. 9Ma tkva gi&#658;&#774;umert: &#304;k&#774;vandit, ni&#231;inasen; gorit, z&#774;iraten; nek&#774;nas nuk&#774;ank&#774;it, goin&#658;&#774;k&#774;asen. 10Hemu&#351;eni ki, na ik&#774;vandams e&#231;&#774;opums, na gorums z&#774;iroms, nek&#774;na na nok&#774;ank&#774;ams goin&#658;&#774;k&#774;en. 11Tkvani doloxe nam babak bere mu&#351;ik &#231;xomi ak&#774;vanda&#351;i hemus &#658;&#774;i&#658;&#774;ila me&#231;ams? 12Varna makvali ak&#774;vanda&#351;i ak&#774;rep&#774;i me&#231;ams? 13Tkva p&#774;at&#774;i k&#774;o&#231;epe retnati berepe tkvanis mskva bax&#351;i&#351;epe me&#231;amu kogi&#231;kinan. &#439;a&#351;i Babakti, hemus na ak&#774;vandasens &#350;uri&#658;&#774;k&#774;onda me&#231;asen da p&#774;a!&#8221;</div><div class="s">Yeso do Veelzevuli</div><div class="p"> 14Ar nd&#287;as Yesok, ar k&#774;o&#231;is &#231;&#774;ink&#774;a gamuonamt&#774;u. K&#774;o&#231;is &#231;&#774;ink&#774;a&#351; gurine var ap&#774;aramitert&#774;u. &#199;&#774;ink&#774;a kagamaxtu&#351;i k&#774;o&#231;ik op&#774;aramitus kogyo&#231;&#774;k&#774;u. Xalk&#774;i goi&#351;a&#351;u. 15Mara hentepe&#351;i bazepek, &#8220;&#199;&#774;ink&#774;ape&#351;dudi Veelzevuli&#351;i mencelite &#231;&#774;ink&#774;ape gamionams&#8221;-ya tkves.</div><div class="p"> 16&#199;kvapesti Yeso me&#658;ades do &#658;a&#351;en ar simadi ak&#774;vandes. 17Yesos, hentepek mu na izmonan ka&#231;kinu do ha&#351;o u&#658;&#774;u: &#8220;Doloxe mu&#351;is na ok&#774;irtasen mapoba moikten, doloxe mu&#351;is na ok&#774;irtasen oxori ok&#774;ixven. 18&#350;eit&#774;aniti doloxe mu&#351;is kok&#774;irtuna, mapoba mu&#351;i mu&#231;&#774;o dodgitun? Tkva, &#231;&#774;ink&#774;ape Veelzevuli&#351;i mencelite gamionams-ya zop&#774;ont. 19Mara ma &#231;&#774;ink&#774;ape Veelzevuli&#351;i mencelite gamobionamna, tkvani k&#774;o&#231;epek mi&#351;i mencelite gamionaman? Hemindoras tkva, k&#774;o&#231;epe tkvanik xakimi gionurt&#774;an. 20Mara ma &#286;ormoti&#351;i k&#774;itite &#231;&#774;ink&#774;ape gamobionamna, p&#774;a &#286;ormoti&#351;i Mapoba tkva komogan&#231;&#774;es.</div><div class="p"> 21Ti&#351;en k&#774;u&#231;xe&#351;e silaxite go&#658;&#774;opxeri, menceloni ar k&#774;o&#231;ik oxori mu&#351;i &#231;umert&#774;a&#351;k&#774;ule, malepe mu&#351;i misobas iven. 22Mara, hemu&#351;en menceloni ar mitxani moxtas do hemus ocgina&#351;i, medi na u&#287;urt&#774;u silaxepe mu&#351;i go&#658;&#774;u&#287;ams do malepe mu&#351;iti ok&#774;irtams.</div><div class="p"> 23&#199;kimda k&#774;ele na va ren, ma golomidgin; &#231;kimi k&#774;ala na var k&#774;orobums, gopa&#351;ums-ya i&#351;inen.&#8221;</div><div class="s">Pinti &#350;uri&#351;i Goktala</div><div class="p"> 24&#8220;Pinti &#351;uri k&#774;o&#231;i&#351;en gamaxtas&#351;k&#774;ule, xomula svalepes gulun do misoba gorums. Var az&#774;ira&#351;i, &#8216;Na gamapti oxori&#351;a gobikta&#8217;-ya zop&#774;ons. 25Oxori&#351;a goiktas&#351;k&#774;ule, koseri do melageri koz&#774;iroms. 26Hem oras ulun do, mu&#351;i&#351;en p&#774;at&#774;i &#351;kit &#231;kva &#351;uri elik&#774;atams do oxori&#351;a kamulun, kodibargen. Hasteri ar k&#774;o&#231;is so&#287;unis, iptineri&#351;enti p&#774;at&#774;i xali aven.&#8221;</div><div class="p"> 27Yesok ham nenape zop&#774;ont&#774;u&#351;i hek na ok&#774;ob&#287;unanpe&#351;en ar oxorcak zori xomate ha&#351;o u&#658;&#774;u: &#8220;&#350;ana bedi mu&#351;is, si na gogionu korbas do si na gegibu buz&#774;epes.&#8221;</div><div class="p"> 28Mara Yesok hemus &#8220;&#350;ana bedi mu&#351;is, &#286;ormoti&#351;i nenas na uucams do na oka&#231;ams mitxanepes!&#8221;-ya u&#658;&#774;u.</div><div class="s">Yona&#351;i Simadi</div><div class="p"> 29Xalk&#774;i Yeso&#351;i gomtis ok&#774;ib&#287;et&#774;es&#351;i, Yesok op&#774;aramitus kogyo&#231;&#774;k&#774;u: &#8220;Ha&#658;&#774;ineri nesli p&#774;at&#774;i nesli ren, simadi goruman, mara hentepes Yona&#351;i simadi&#351;en &#231;kva simadi var ni&#231;asen. 30Mu&#231;&#774;o Yona Ninova&#351;i xalk&#774;is simadi avu, K&#774;o&#231;i&#351;skiriti ham nesli&#351;eni simadi ivasen.</div><div class="p"> 31Omjorati&#351;i Mapa, k&#774;ai do p&#774;at&#774;i&#351;i ok&#774;ore&#658;xu&#351;i nd&#287;as ham nesli&#351;i k&#774;o&#231;epe k&#774;ala &#287;ura&#351;en edgitasen do hentepes xukmi nu&#231;asen. Hemu&#351;eni ki, hemu Solomoni&#351;i &#231;kinoba ognapu&#351;eni kiana&#351;i mendrani ak&#774;rape&#351;en moxtudort&#774;un. O&#658;&#774;k&#774;edit, Solomoni&#351;en didi hak ren. 32Ninovurepe, ok&#774;ore&#658;xu&#351;i nd&#287;as ham nesli k&#774;ala edgitasen do ham neslis xukmi nu&#231;asen. Hemu&#351;eni ki, Ninovurepek, Yona&#351;i ovaizute &#286;ormoti&#351;a goiktes. O&#658;&#774;k&#774;edit, Yona&#351;en didi hak ren.&#8221;</div><div class="s">Xura&#351;i Te</div><div class="p"> 33&#8220;Mitik, ar k&#774;andelis nudvinams do hea mpuleri ar sotxa varna ar angi&#351;i tude var e&#658;&#774;udums. Doloxe na amaxtas hemuk te z&#774;iras-ya do k&#774;andeli gale kododums. 34Xura&#351;i te toli ren. Toli k&#774;ap&#774;et&#774;i gi&#287;unna mteli xuras gitanun. Toli ok&#774;oxveri gi&#287;unna, xurati gim&#658;&#774;k&#774;upun. 35Ha&#658;&#774;i ik&#774;atali, te mot gim&#658;&#774;k&#774;upurt&#774;as. 36Mteli xura gotaneri do soti m&#658;&#774;k&#774;upi var gi&#287;unna, heak mu&#231;&#774;o ok&#774;andelesteri te mu&#351;ite gitanams, xurati gatanen.&#8221;</div><div class="s">E &#199;xome Farisurepe!</div><div class="p"> 37Yesok, op&#774;aramitu o&#231;odinu&#351;i ar Farisurik hemus gyari&#351;a koducoxu; hemukti amaxtu do magidas kodoxedu. 38Farisurik, hemuk gyari&#351;en &#658;&#774;oxle xe na var ibonu&#351;eni goi&#351;a&#351;u. 39Mancek hemus ha&#351;o u&#658;&#774;u: &#8220;Ha&#658;&#774;i, tkva Farisurepek, &#351;u&#351;e do sa&#287;ani&#351;i galendo k&#774;ele kogu&#231;xamt, mara guri oxiru do p&#774;at&#774;obate op&#351;a gi&#287;unan. 40&#199;&#774;e u&#287;nosepe, galendo mu&#351;i na uxenu do doloxe mu&#351;i na uxenu, ar va reni? 41P&#774;a tkva, na gi&#287;unan sedek&#774;e me&#231;it do ha&#351;ote iri-xolo pa&#287;i dogavenan.</div><div class="p"> 42Mara e &#231;xome Farisurepe! Tkva minta, p&#774;i&#287;ani do mteli lilvepe&#351;i o&#351;uri kome&#231;amt do xukmi do &#286;ormoti&#351;i oropas uci ela&#231;amt, o&#351;uris uci var ela&#231;a&#351;a, hantepeti oxenu gik&#774;oreman.</div><div class="p"> 43E &#231;xome Farisurepe! Sinagogepes go&#351;a&#658;xuneri svalepes doxunu do meydanepes selami na mek&#231;anen, mu k&#774;ai gi&#658;&#774;onunan. 44E &#231;xome! Tkva na var iz&#774;iren mezarepes nugamt; jindo mu&#351;i k&#774;o&#231;epe u&#231;kinu na gulunan.&#8221;</div><div class="p"> 45&#439;&#774;k&#774;onda K&#774;anonepe&#351;i mamgurapalepe&#351;en artik Yesos, &#8220;Mamgurapale &#231;kimi, hantepe tkva&#351;k&#774;ule &#231;kuti gemok&#774;itxamt&#8221;-ya u&#658;&#774;u.</div><div class="p"> 46Yesok, &#8220;E &#231;xome tkvati &#231;&#774;e &#439;&#774;k&#774;onda K&#774;anonepe&#351;i mamgurapalepe! K&#774;o&#231;epes na var a&#287;anen monk&#774;a o&#287;malupe komok&#774;idamt do tkva hem o&#287;malupe k&#774;ititi var non&#658;&#774;amt. 47E &#231;xome, tkva ambayocepes mezare uxenamt, mara hentepe p&#774;ap&#774;ulepe tkvanik o&#287;urines. 48P&#774;ap&#774;ulepe tkvanik ambayocepe do&#287;urines, tkva hentepes mezare uxenamt. Ha&#351;ote, p&#774;ap&#774;ulepe tkvani na ves dulyape noz&#774;iremi ivert do hentepe utestik&#774;amt. 49Hamu&#351;eni &#286;ormoti&#351;i &#231;kinobak ha&#351;o zop&#774;ons: &#8216;Ma hentepes ambayocepe do el&#231;epe mebuc&#287;onare, bazepe ilanoren, bazepeti on&#658;&#774;orinapanen.&#8217;</div><div class="p"> 50-51E do, Aveli&#351;i di&#658;xiri&#351;en, otisyale do Oxvame&#351;i oxori&#351; &#351;kas na iles Zaxaria&#351;i di&#658;xiri&#351;akis, kiana na didgu nd&#287;a&#351;en doni na dibu mteli ambayocepe&#351;i di&#658;xiri ham nesli&#351;en igorinasen. Ho, tkva gi&#658;&#774;umert, ham nesli&#351;en igorinasen.</div><div class="p"> 52E &#231;xome &#439;&#774;k&#774;onda K&#774;anonepe&#351;i mamgurapalepe! &#199;kina&#351; nek&#774;na&#351;i nk&#774;ola mendi&#287;it, tkva ham nek&#774;na&#351;en var amaxtit, amaxtimu na unt&#774;espeti kogoludgitit.&#8221;</div><div class="p"> 53Yeso hekole gamaxtu&#351;i, Ma&#231;&#774;aralepe do Farisurepek hemus kogab&#287;es do &#231;kva do &#231;kva mutxanepe&#351;eni gok&#774;itxus kogyo&#231;&#774;k&#774;es. 54Nuk&#774;u&#351;en na gamuxtas ar nenate mek&#774;idu unt&#774;es ki ha&#351;ote hemus su&#231;i eondvanert&#774;u.</div>
 </div>
 </div>
</div>

Laz Luke © Bible Society in Turkey (Kitabı Mukaddes Şirketi) 2020

Yeso ar svas ixvamamt̆u. Oxvamu açoduşi ar mamgurale muşik “Mance çkuni, Yanik mamguralepe muşis na dogurusteri çkuti muç̆o bixvamat domogurit”-ya uʒ̆u.
Yesok hentepes “İxvamamt̆atşk̆ule haşo tkvit”-ya uʒ̆u:

“Baba çkuni, ʒ̆k̆onda ivas coxo skani
Komoxtas mapoba skani
K̆at̆a ndğas hem ndğaneri gyari çkuni momçit
Mixat̆irit k̆rimape çkuni.
Hemuşeni ki, çku na suçi moğodanpes buxat̆iramt.
Moğerdinuşa mot mionamt.”

Uk̆ule hentepes haşo uʒ̆u: “Tkvani ar k̆ata serigverdis moxtas do, ‘K̆ata çkimi, ma sum kovali komemoʒxi, ar k̆ata çkimi gzaşen moxtu, na goʒ̆obudvare mutu var miğun’ dogiʒ̆vanna, majurakti doloxendo ‘Ma mot maʒ̆uxer! Nek̆na genk̆oleri ren, berepe çkimiti ma elemicans. Yemadginen do si mutu var memaçen’ uʒ̆umersi p̆a? Haya giʒ̆umert, k̆ata muşi na renşeni var, uoncğore na renşeni eisels do mutxa na uk̆oremt̆u komeçams. Ma tkva giʒ̆umert: İk̆vandit, niçinasen; gorit, z̆iraten; nek̆nas nuk̆ank̆it, goinʒ̆k̆asen. Hemuşeni ki, na ik̆vandams eç̆opums, na gorums z̆iroms, nek̆na na nok̆ank̆ams goinʒ̆k̆en. Tkvani doloxe nam babak bere muşik çxomi ak̆vandaşi hemus ʒ̆iʒ̆ila meçams? Varna makvali ak̆vandaşi ak̆rep̆i meçams? Tkva p̆at̆i k̆oçepe retnati berepe tkvanis mskva baxşişepe meçamu kogiçkinan. Ʒaşi Babakti, hemus na ak̆vandasens Şuriʒ̆k̆onda meçasen da p̆a!”

Ar ndğas Yesok, ar k̆oçis ç̆ink̆a gamuonamt̆u. K̆oçis ç̆ink̆aş gurine var ap̆aramitert̆u. Ç̆ink̆a kagamaxtuşi k̆oçik op̆aramitus kogyoç̆k̆u. Xalk̆i goişaşu. Mara hentepeşi bazepek, “Ç̆ink̆apeşdudi Veelzevulişi mencelite ç̆ink̆ape gamionams”-ya tkves.
Çkvapesti Yeso meʒades do ʒaşen ar simadi ak̆vandes. Yesos, hentepek mu na izmonan kaçkinu do haşo uʒ̆u: “Doloxe muşis na ok̆irtasen mapoba moikten, doloxe muşis na ok̆irtasen oxori ok̆ixven. Şeit̆aniti doloxe muşis kok̆irtuna, mapoba muşi muç̆o dodgitun? Tkva, ç̆ink̆ape Veelzevulişi mencelite gamionams-ya zop̆ont. Mara ma ç̆ink̆ape Veelzevulişi mencelite gamobionamna, tkvani k̆oçepek mişi mencelite gamionaman? Hemindoras tkva, k̆oçepe tkvanik xakimi gionurt̆an. Mara ma Ğormotişi k̆itite ç̆ink̆ape gamobionamna, p̆a Ğormotişi Mapoba tkva komoganç̆es.
Tişen k̆uçxeşe silaxite goʒ̆opxeri, menceloni ar k̆oçik oxori muşi çumert̆aşk̆ule, malepe muşi misobas iven. Mara, hemuşen menceloni ar mitxani moxtas do hemus ocginaşi, medi na uğurt̆u silaxepe muşi goʒ̆uğams do malepe muşiti ok̆irtams.
Çkimda k̆ele na va ren, ma golomidgin; çkimi k̆ala na var k̆orobums, gopaşums-ya işinen.”

“Pinti şuri k̆oçişen gamaxtasşk̆ule, xomula svalepes gulun do misoba gorums. Var az̆iraşi, ‘Na gamapti oxorişa gobikta’-ya zop̆ons. Oxorişa goiktasşk̆ule, koseri do melageri koz̆iroms. Hem oras ulun do, muşişen p̆at̆i şkit çkva şuri elik̆atams do oxorişa kamulun, kodibargen. Hasteri ar k̆oçis soğunis, iptinerişenti p̆at̆i xali aven.”
Yesok ham nenape zop̆ont̆uşi hek na ok̆obğunanpeşen ar oxorcak zori xomate haşo uʒ̆u: “Şana bedi muşis, si na gogionu korbas do si na gegibu buz̆epes.”
Mara Yesok hemus “Şana bedi muşis, Ğormotişi nenas na uucams do na okaçams mitxanepes!”-ya uʒ̆u.

Xalk̆i Yesoşi gomtis ok̆ibğet̆esşi, Yesok op̆aramitus kogyoç̆k̆u: “Haʒ̆ineri nesli p̆at̆i nesli ren, simadi goruman, mara hentepes Yonaşi simadişen çkva simadi var niçasen. Muç̆o Yona Ninovaşi xalk̆is simadi avu, K̆oçişskiriti ham neslişeni simadi ivasen.
Omjoratişi Mapa, k̆ai do p̆at̆işi ok̆oreʒxuşi ndğas ham neslişi k̆oçepe k̆ala ğuraşen edgitasen do hentepes xukmi nuçasen. Hemuşeni ki, hemu Solomonişi çkinoba ognapuşeni kianaşi mendrani ak̆rapeşen moxtudort̆un. Oʒ̆k̆edit, Solomonişen didi hak ren. Ninovurepe, ok̆oreʒxuşi ndğas ham nesli k̆ala edgitasen do ham neslis xukmi nuçasen. Hemuşeni ki, Ninovurepek, Yonaşi ovaizute Ğormotişa goiktes. Oʒ̆k̆edit, Yonaşen didi hak ren.”

“Mitik, ar k̆andelis nudvinams do hea mpuleri ar sotxa varna ar angişi tude var eʒ̆udums. Doloxe na amaxtas hemuk te z̆iras-ya do k̆andeli gale kododums. Xuraşi te toli ren. Toli k̆ap̆et̆i giğunna mteli xuras gitanun. Toli ok̆oxveri giğunna, xurati gimʒ̆k̆upun. Haʒ̆i ik̆atali, te mot gimʒ̆k̆upurt̆as. Mteli xura gotaneri do soti mʒ̆k̆upi var giğunna, heak muç̆o ok̆andelesteri te muşite gitanams, xurati gatanen.”

Yesok, op̆aramitu oçodinuşi ar Farisurik hemus gyarişa koducoxu; hemukti amaxtu do magidas kodoxedu. Farisurik, hemuk gyarişen ʒ̆oxle xe na var ibonuşeni goişaşu. Mancek hemus haşo uʒ̆u: “Haʒ̆i, tkva Farisurepek, şuşe do sağanişi galendo k̆ele koguçxamt, mara guri oxiru do p̆at̆obate opşa giğunan. Ç̆e uğnosepe, galendo muşi na uxenu do doloxe muşi na uxenu, ar va reni? P̆a tkva, na giğunan sedek̆e meçit do haşote iri-xolo paği dogavenan.
Mara e çxome Farisurepe! Tkva minta, p̆iğani do mteli lilvepeşi oşuri komeçamt do xukmi do Ğormotişi oropas uci elaçamt, oşuris uci var elaçaşa, hantepeti oxenu gik̆oreman.
E çxome Farisurepe! Sinagogepes goşaʒxuneri svalepes doxunu do meydanepes selami na mekçanen, mu k̆ai giʒ̆onunan. E çxome! Tkva na var iz̆iren mezarepes nugamt; jindo muşi k̆oçepe uçkinu na gulunan.”
Ʒ̆k̆onda K̆anonepeşi mamgurapalepeşen artik Yesos, “Mamgurapale çkimi, hantepe tkvaşk̆ule çkuti gemok̆itxamt”-ya uʒ̆u.
Yesok, “E çxome tkvati ç̆e Ʒ̆k̆onda K̆anonepeşi mamgurapalepe! K̆oçepes na var ağanen monk̆a oğmalupe komok̆idamt do tkva hem oğmalupe k̆ititi var nonʒ̆amt. E çxome, tkva ambayocepes mezare uxenamt, mara hentepe p̆ap̆ulepe tkvanik oğurines. P̆ap̆ulepe tkvanik ambayocepe doğurines, tkva hentepes mezare uxenamt. Haşote, p̆ap̆ulepe tkvani na ves dulyape noz̆iremi ivert do hentepe utestik̆amt. Hamuşeni Ğormotişi çkinobak haşo zop̆ons: ‘Ma hentepes ambayocepe do elçepe mebucğonare, bazepe ilanoren, bazepeti onʒ̆orinapanen.’
E do, Avelişi diʒxirişen, otisyale do Oxvameşi oxoriş şkas na iles Zaxariaşi diʒxirişakis, kiana na didgu ndğaşen doni na dibu mteli ambayocepeşi diʒxiri ham neslişen igorinasen. Ho, tkva giʒ̆umert, ham neslişen igorinasen.
E çxome Ʒ̆k̆onda K̆anonepeşi mamgurapalepe! Çkinaş nek̆naşi nk̆ola mendiğit, tkva ham nek̆naşen var amaxtit, amaxtimu na unt̆espeti kogoludgitit.”
Yeso hekole gamaxtuşi, Maç̆aralepe do Farisurepek hemus kogabğes do çkva do çkva mutxanepeşeni gok̆itxus kogyoç̆k̆es. Nuk̆uşen na gamuxtas ar nenate mek̆idu unt̆es ki haşote hemus suçi eondvanert̆u.

Geere nke a ntị Luk̆a 11