Ioan 12
12
Mair a Judas: cariad haelfrydig a chybydd‐dod lladradus
[Mat 26:6–13; Marc 14:3–9; (Luc 7:36–50?)]
1Yr Iesu gan hyny, chwe diwrnod cyn y Pasc#12:1 Disgynai y Pasc ar Nisan 14eg. Felly cyrhaeddodd yr Iesu Bethania, Ty y Mynediad, ar yr wythfed, sef hwyr dydd Gwener. Treuliodd y Sabbath olaf cyn ei Ddyoddefaint yn Bethania. Daeth yno Mawrth 31ain., a ddaeth i Bethania, lle yr oedd Lazarus,#12:1 yr hwn a fuasai farw A D Δ [La.] [Tr.]; gad. א B L Ti. WH. Diw., yr hwn a gyfododd yr#12:1 yr Iesu א A B D E Brnd.; gad. H. Iesu o feirw. 2Hwy a wnaethant gan hyny swper#12:2 deipnon, yn ol rhai, ciniaw, sef prif bryd y dydd, yr hwn a gymmerai le yn yr hwyr, pan fyddai gwaith y dydd drosodd. iddo yno: a Martha oedd yn gwasanaethu; ond Lazarus oedd un#12:2 Fel un o'r gwahoddedigion yn nhŷ Simon y Gwahan‐glwyfus. o'r rhai a eisteddent wrth y bwrdd gyd âg ef. 3Mair gan hyny gymmerodd bwys#12:3 sef byrbwys o ddeuddeg wns. o enaint#12:3 Gweler Marc 14:3. o nard#12:3 Gweler Marc 14:3. pur#12:3 Gweler Marc 14:3. gwerthfawr, ac a eneinoedd draed yr Iesu, ac a sychodd ei draed ef â'i gwallt: a'r tŷ a lanwyd o#12:3 Llyth.: allan o. Y mae yr arogl yn lledu drwy y byd. Y mae y distadlaf a berthyn i Grist (traed) yn gofyn gwasanaeth y gwerthfawrocaf (gwallt). arogl yr enaint. 4Gan hyny y dywed Judas#12:4 Dywed Marc fod ‘rhai’ yn ddigllawn; Matthew fod y ‘Dysgyblion’ felly., yr Iscariot,#12:4 Mab Simon A Ia Q.; gad. א B D L Brnd., un o'i Ddysgyblion ef, yr hwn oedd ar fedr ei draddodi ef i fyny, 5Paham na werthwyd yr enaint hwn am dri chan denarion#12:5 Gweler Mat 20:2. Yr oedd yn werth tua deg gini., a'i roddi i dlodion#12:5 Ni esgeulusodd Iesu y tlodion, 13:29? 6Ond efe a ddywedodd hyn nid am ei fod yn gofalu ynghylch y tlodion, ond am ei fod yn lleidr; a chanddo y gôd#12:6 Gr. glôssokomon [o glôssa, tafod, a komeô, dwyn, cadw, oblegyd yr oedd, yn wreiddiol, yn gistan neu flwch yn yr hwn y cedwid minddarnau offerynau cerdd]. Defnyddir ef yn y LXX. am y gist yn yr hon y rhoddid yr offrymau at y Deml (2 Cr 24:8, 10, 11). Efallai i'r enw hwn i gael ei roddi i'r blwch am ei fod wedi ei ddefnyddio cyn iddo ddyfod i ddwylaw Judas fel ail‐law. Y gwahaniaeth rhwng blwch arian Judas a blwch alabastr Mair; ei ddeg‐ar‐hugain darn a'i thri chan denarion hi!, efe a arferai ddwyn ymaith#12:6 Bastazô, cymmeryd i fyny, dwyn [megys, y groes, yr iau,], dwyn ymaith, [ystyr anadnabyddus i Ysgrifenwyr Atticaidd,] megys clefydau; yna, lladrata. yr hyn a fwrid ynddi. 7Dywedodd yr Iesu gan hyny, Goddef iddi, fel#12:7 fel y cadwo, א B D L Brnd.; y mae wedi cadw A Γ Δ E F G H, &c. y cadwo hi ef erbyn dydd y parotöad i'm claddedigaeth#12:7 Cyfieithiadau eraill: (1) Gad iddi; yr oedd [wedi ei brynu, ei gael, &c.] fel y cadwai ef, &c.; (2) Goddef ei bod wedi ei gadw, neu, Goddef iddi am ei gadw, &c. Dywed Meyer na ddefnyddiodd yn awr ond rhan o'r enaint; ond y mae yn fwy na thebyg iddi ddefnyddio yr oll (gweler Mat a Marc). Yr oedd y weithred hon o eiddo Mair, mewn ystyr cyfriniol, yn ber‐eneiniad o gorff Crist ar gyfer ei gladdedigaeth. Golyga entiaphiasmos, nid claddedigaeth, ond parotöad i gladdedigaeth, megys per‐eneinio, perarogli, y corff.. 8Canys#12:8 Gad. adnod 8 yn D; ond nid yw o Mat. a Marc, gan fod ei geiriau mewn trefn wahanol, ac y mae bron yn yr oll o'r prif‐awdurdodau. y mae genych y tlodion gyd â chwi bob amser; eithr myfi nid oes genych bob amser.
Cynllwyn i ladd Lazarus.
9Gwybu gan hyny y bobl gyffredin#12:9 Neu dyrfa fawr: ond y mae y fannod yn א B L Ti. WH. Diw., yr hyn a rydd yr ystyr uchod. o blith yr Iuddewon ei fod ef yno: a hwy a ddaethant, nid er mwyn yr Iesu yn unig, ond fel y gwelent Lazarus hefyd, yr hwn a gyfododd efe o feirw. 10Eithr yr Arch‐offeiriaid a ymgynghorasant, fel y lladdent Lazarus hefyd#12:10 sef yn ogystal â Christ.; 11oblegyd o'i herwydd ef llawer o'r Iuddewon oeddynt yn myned ymaith ac yn credu yn yr Iesu.
Y Farchogaeth Freninol i Jerusalem
[Mat 21:1–11; Marc 11:1–11; Luc 19:29–44]
12Tranoeth tyrfa#12:12 tyrfa fawr א A D L Q Tr. Al. Diw.; y bobl gyffredin [ho ochlos, &c.] WH. fawr yr hon a ddaethai i'r Wyl, pan glywsant fod yr Iesu yn dyfod i Jerusalem, 13a gymmerasant y cangau#12:13 Defnyddir Baia, cangau palmwydd, yma yn unig yn y T. N. Dywed Matthew ‘cangau o'r coed,’ a Marc ‘haenau o'r brigau.’ Yr oedd palmwydd yn arwyddlun o fuddugoliaeth. Dywedir fod y balmwydden yn tyfu yn well os bydd pwysau wrth ei changhenau. o'r palmwydd, ac a aethant allan i gyfarfod âg ef, ac a lefasant yn uchel, gan#12:13 gan ddywedyd א A D K Q X; gad. B. ddywedyd,
Hosanna!
Bendigedig yw yr Hwn sydd yn dyfod yn enw yr Arglwydd!
Ie#12:13 Kai, ïe, א B L Q Brnd.: gad. A D., Brenin Israel!#Salm 118:25, 26.
14A'r Iesu wedi cael ebol asyn#12:14 onarion, asyn bychan, yna, ebol asyn. Yma yn unig yn y T. N. a eisteddodd arno, fel y mae yn ysgrifenedig, —
15Nac ofna, Ferch Sion:
Wele y mae dy Frenin yn dyfod, yn eistedd ar ebol asyn#12:15 Y mae hwn yn dalfyriad o Zech 9:9. Cawn yma ‘Nac ofna’ am ‘Bydd lawen iawn.’ Ar yr un pryd, y mae yr Ysgrifenydd yn gyfarwydd â'r Hebraeg, fel y dengys y traws‐lythyreniad o ‘Hosanna,’ (yr hwn a gyfieithir i'r Groeg yn y LXX.) Cymharer Alleliwia yn Dad 19:1, 6.#Zeph 3:14–16; Zech 9:9.
16Y pethau hyn ni wybu#12:16 “ni ddaethant i wybod,” egnôsan. ei Ddysgyblion ef ar y cyntaf; eithr pan ogoneddwyd yr Iesu, yna cofiasant fod y pethau hyn yn ysgrifenedig am dano#12:16 Llyth.: arno fel gwrthrych neu sylfaen y Broffwydoliaeth., ac iddynt wneuthur y pethau hyn iddo.
17Gan hyny yr oedd y dyrfa, yr hon oedd gyd âg ef pan alwodd efe Lazarus allan o'r bedd, ac y cyfododd ef o feirw, yn dwyn tystiolaeth. 18O herwydd hyn hefyd#12:18 hefyd א A D La. Ti. WH. Diw.; gad. B E H Δ Tr. yr aeth y dyrfa i gyfarfod âg ef, am glywed o honynt ei fod wedi gwneuthur yr arwydd hwn. 19Y Phariseaid gan hyny a ddywedasant yn eu plith eu hunain, Yr ydych yn canfod#12:19 Neu, A ydych yn canfod, &c.? nad ydych yn tycio#12:19 yn llwyddo, ffynu, enill tir. dim. Wele, fe aeth y byd#12:19 byd cyfan D. ymaith ar ei ol ef!
Ymchwiliad y Groegiaid: athrawiaeth y Cadw.
20Ac yr oedd rhai Groegiaid#12:20 sef Cenedloedd y rhai oeddynt hefyd Broselytiaid y Porth. Y Groeg yw Hellênes. Gelwir Iuddewon y rhai a lefarent yr iaith Roeg yn Hellenistai. Dygwydda yr olaf yn Act 6:1; 9:29. Dylid cyfieithu, felly, Iuddewon Groegaidd. yn mhlith y rhai a arferent fyned#12:20 Yr amser parhâol neu mynychol. i fyny i addoli yn yr Wyl: 21Y rhai hyn gan hyny a ddaethant at Philip#12:21 o herwydd ei enw Groeg, efallai, neu, o herwydd eu bod yn ei adnabod. Yr oedd llawer o Roegiaid yn trigo yn Decapolis. “Galilea y Cenedloedd.”, yr hwn oedd o Bethsaida yn Galilea, ac a ofynasant iddo, gan ddywedyd, Syr#12:21 Llyth.: Arglwydd., ni a ewyllysiem weled yr Iesu. 22Y mae Philip yn dyfod, ac yn dywedyd i Andreas#12:22 Enw Groeg eto. Arweinydd penaf at Iesu oedd Andreas: yr uwchaf, Simon Petr, “Ac efe a'i dug ef at yr Iesu” (Ioan 1:42); a'r distadlaf, “Rhyw fachgenyn, a chanddo bum torth haidd” (Ioan 6:9).: y#12:22 Felly A B L Brnd.; a thrachefn y mae Andreas a Philip yn dywedyd &c., D X. mae Andreas yn dyfod a Philip, ac y maent yn dywedyd i'r Iesu. 23Y mae yr Iesu yn ateb iddynt, gan ddywedyd, Y mae yr Awr wedi dyfod, fel y gogonedder Mab y Dyn. 24Yn wir, yn wir, meddaf i chwi, Oni syrth y gronyn gwenith i'r ddaear, a marw, y mae yn aros ei hun yn unig: eithr os bydd efe marw, y mae yn dwyn ffrwyth lawer#12:24 “Y mae yr Iuddew am fy lladd, a'r Groegwr am fy ngweled. Caiff yr Iuddew ei ffordd, er i'r Groegwr gael ei ddymuniad.” 1 Cor 15:36.. 25Yr hwn sydd yn caru ei fywyd#12:25 Neu, ei enaid, psuchê, sedd y serchiadau dynol, mewn gwrthgyferbyniaeth i'r yspryd, pneuma, sedd y gydwybod a'r tueddiadau crefyddol, trwy y rhai y mae y dyn yn cymdeithasu â Duw. sydd#12:25 sydd yn ei golli א B L; a'i cyll A D. yn ei golli#12:25 Neu, ei ddinystrio.; a'r hwn sydd yn cashâu#12:25 gan farweiddio ei nwydau, a lladd ei chwantau cnawdol. ei fywyd#12:25 Neu, ei enaid, psuchê, sedd y serchiadau dynol, mewn gwrthgyferbyniaeth i'r yspryd, pneuma, sedd y gydwybod a'r tueddiadau crefyddol, trwy y rhai y mae y dyn yn cymdeithasu â Duw. yn y byd hwn a'i dyogela#12:25 phulassô, gwarchod, cadw, dyogelu. i fywyd tragywyddol.
26Os gwasanaetha#12:26 Diakoneô, a diakonos. Yn y geiriau cyfleuir y meddylddrych, nid o is‐raddoldeb y gwas, (fel doulos, caethwas) ond o weithgarwch a ffyddlondeb yr hwn sydd yn gweini, ac o'r ymddiriedaeth a roddir ynddo, ac o'r anrhydedd a roddir arno. neb myfi, dylyned fi: a lle yr wyf fi, yno hefyd y bydd fy ngwas i; os gwasanaetha neb fi, y Tâd a'i anrhydedda ef. 27Yn awr y mae fy enaid#12:27 Neu, fy mywyd, yr un gair ag yn adnod 25. wedi ei gynhyrfu#12:27 Yr oedd ofn yr hyn oedd yn ei aros ac awydd i dalu perffaith ufydd‐dod yn cyd‐gwrdd yn ei enaid fel dau fôr‐gyfarfod.: a pha beth a ddywedaf? O Dâd, gwared fi allan o'r Awr hon#12:27 Rhai a ddarllenant, — a pha beth a ddywedaf: O Dâd, gwared fi allan o'r Awr hon? Hyny yw, “A weddïaf hyn? Na, i hyn y daethum,” &c. Ystyrir y ffurf hon yn gwneyd i ffwrdd â'r petrusdod a'r ofn a ymddangosent fel yn perthyn iddo yn ol y darlleniad arall, Y mae Chrysostom, Theophylact, Grotius, Lampe, Lachmann, Tregelles, Tholuck, Lange, Godet, &c., yn ffafr y darlleniad hwn. Ond ymddengys darlleniad y testyn yn well: (1) y mae yn fwy cyd‐weddol a chynhyrfiad enaid Crist; (2) gweddïa ar Dduw ei waredu, nid oddi wrth (apo) yr Awr, ond allan o honi Yr oedd yn benderfynol i fyned yn mlaen; yr oedd yn barod yn nghanol afon ddofn ei gystudd chwerw; nid oedd am droi yn ol, ond cyrhaedd yr ochr arall mor fuan ag oedd modd. Pa beth oedd yn fwy naturiol i enaid dynol y Ceidwad? (3) y mae yn gyd‐weddol â'i deimlad a'i weddi yn Gethsemane; (4) y mae yn gyd‐weddol â'r weddi a ddylyna, (a defnyddir O Dâd yn yr un modd yn y ddwy frawddeg), O Dâd, gogonedda dy enw.: eithr er mwyn hyn#12:27 Sef er mwyn a ganlyn: gogoneddiad enw Duw. y daethum i'r Awr hon: 28O Dâd, gogonedda dy enw. Daeth llef gan hyny o'r Nef,
Mi a'i gogoneddais#12:28 Nid yn gymaint yn mhob oes o'r byd, ond yn mywyd Crist, sef, yn ei wyrthiau, a'r hyn a gymmerodd le yn ei Fedydd, ei Wedd‐newidiad, &c., ac a'i gogoneddaf drachefn.
29Y dyrfa gan hyny, yr hon oedd yn sefyll, ac yn clywed, a ddywedodd mai taran oedd; eraill a ddywedasant, Angel sydd wedi llefaru wrtho. 30Iesu a atebodd ac a ddywedodd, Nid er fy mwyn i y mae y llef hon wedi dyfod, ond er eich mwyn chwi. 31Yn awr y mae barnedgaeth#12:31 ‘Yn awr y mae yn dymhor barn,’ &c. Y mae y gwahanu yn barod yn cymmeryd lle. y byd hwn: yn awr y bwrir allan Dywysog y byd#12:31 Hyn oedd ei enw, yn ol y Rabbiniaid, fel Llywiawdwr y Byd Cenedlig. Os felly, y mae yma awgrym o ddychweliad y Cenedloedd, ac o deyrnasiad cyffredinol Tywysog Heddwch. hwn. 32A minau, os dyrchefir#12:32 Dynoda yr ymadrodd yn benaf, yn ol esboniad Ioan, ddyrchafiad Crist i'r Groes. Dyfnder ei ddarostyngiad oedd uchelder ei ddyrchafiad. Ei Groes oedd ei Orsedd. Ond cynwysa y geiriau ei Esgyniad i'r Nef, ‘allan o'r ddaear.’ fi o'r ddaear, a at‐dynaf#12:32 Gweler 6:44. bawb ataf fi hun. 33Ond hyn a ddywedodd efe, gan arwyddo o ba fath angeu yr oedd efe ar fedr marw. 34Y dyrfa gan hyny a atebodd iddo, Ni a glywsom allan o'r Gyfraith#12:34 Yn yr ystyr eangaf, gan gynwys y Salmau a'r Proffwydi. Gweler Salm 89:29, 36; 110:4; Es 9:7; Esec 37:25. fod y Crist yn aros yn dragywydd: a pha fodd yr wyt ti yn dywedyd fod yn rhaid dyrchafu Mab y Dyn? Pwy yw y Mab y Dyn hwn? 35Dywedodd gan hyny yr Iesu wrthynt, Eto ychydig enyd y mae y Goleuni yn#12:35 gyd â chwi A; yn eich plith (ynoch,) B D K L, &c., Brnd. eich plith#12:35 Llyth.: ynoch.. Rhodiwch yn ol fel#12:35 fel, yn ol y mesur, mewn cyd‐ymffurfiad â'r ffaith fod y Goleuni genych.#12:35 fel [os, yn y modd] A B D L Brnd.: tra, [eôs] א. y mae y Goleuni genych, fel na oddiweddo#12:35 Katalambanô, gweler 1:5; Num 32:23, LXX.; 1 Thess 5:4. tywyllwch chwi: a'r hwn sydd yn rhodio yn y Tywyllwch, ni ŵyr i ba le y mae yn myned. 36Fel#12:36 Gweler 35 y mae genych y Goleuni, credwch yn y Goleuni, fel y deuwch yn Feibion goleuni. Y pethau hyn a lefarodd yr Iesu, ac a aeth ymaith, ac a guddiwyd#12:36 Dyma eiriau olaf yr Iesu i'r Cyhoedd. Dysglaeriodd y Goleuni iddynt yn hir, ond yn awr y mae cysgodion yn codi o'r ddaear, y rhai a ataliant ei lewyrch. Y mae wedi cael ei wrthod, ac y mae dydd y prawf yn awr yn dyfod i ben. Nid ‘efe a ymguddiodd,’ ond ‘efe a guddiwyd.’ Nid ei waith ef ydoedd, ond canlyniad anghrediniaeth y genedl. oddi wrthynt.
Dallineb barnol: cyflawniad proffwydoliaeth.
37Ac er ei fod wedi gwneuthur cymaint o arwyddion yn eu gŵydd hwynt, nid oeddynt yn credu ynddo: 38fel y cyflawnid ymadrodd Esaiah y Proffwyd, yr hwn a ddywedodd efe, —
Arglwydd, pwy a gredodd i'n cenadwri#12:38 Llyth.: i'n clywediad, h. y. yr hyn a glywsant oddi wrthym, [yn hytrach nag yr hyn a glywsom oddi wrth Dduw].?
Ac i bwy y dadguddiwyd Braich#12:38 Nid Crist, ond gallu Duw yn ngwyrthiau Crist, &c. yr Arglwydd?#Es 53:1.
39O herwydd hyn ni allent gredu, oblegyd dywedyd o Esaiah drachefn, —
40Y mae efe wedi dallu eu llygaid hwynt,
Ac a galedodd eu calon hwynt;
Fel na welent â'u llygaid,
A dirnad â'u calon,
A'u troi, ac i mi eu hiachâu hwynt#12:40 Y mae hwn yn fath o aralleiriad o'r adnodau yn Esaiah.#Es 6:9, 10.
41Y pethau hyn a ddywedodd Esaiah#12:41 Gwelodd Esaiah (Paul yr Hen Oruchwylïaeth?) Ogoniant cynhenid yr Ail Berson Dwyfol; gwelodd Paul y Crist Dyrchafedig yn ei Ogoniant. Gweler hefyd Dad 4:8–11; 5:12–14., oblegyd#12:41 oblegyd [hoti] א A B L Brnd.: pan [hote] D. iddo weled ei Ogoniant ef, ac a lefarodd am dano ef. 42Er hyny, llawer hyd y nôd o'r penaethiaid a gredasant ynddo; ond o herwydd y Phariseaid, nid oeddynt yn gwneyd cyffes, rhag y byddent yn esgymunedig o'r Synagog#12:42 Gweler 9:22: 43canys carasant ogoniant dynion#12:43 sef yr anrhydedd a ddeillia o ddynion, &c. yn hytrach yn wir#12:43 êper, nag yn wir, nag o lawer neu o gwbl. Yma yn unig yn y T. N. na gogoniant Duw#12:43 sef yr anrhydedd a ddeillia o ddynion, &c..
Canlyniadau pell‐gyrhaeddol ffydd ac anghrediniaeth.
44A'r Iesu a lefodd#12:44 Gair am ddysgu yn gyhoeddus. Efallai fod y rhan olaf hon o'r bennod yn cynwys crynodeb o ddysgeidiaeth Crist ar wahanol adegau., ac a ddywedodd, Yr hwn sydd yn credu ynof fi, nid yw yn credu ynof fi, ond yn yr Hwn a'm hanfonodd i. 45A'r hwn sydd yn syllu#12:45 theôreô, dal sylw, edrych yn daer, craffu, darsyllu, canfod. Y mae ffydd yn gallu gweled drwy y llen. arnaf fi sydd yn syllu ar yr Hwn a'm hanfonodd i. 46Myfi wyf wedi dyfod yn Oleuni y byd, fel nad aroso neb sydd yn credu ynof fi yn y tywyllwch. 47Ac os clyw neb fy ymadroddion, ac nis ceidw#12:47 ceidw [phulassô, gwylied, gwarchod] א A B D K L X Brnd. hwynt, myfi nid wyf yn ei farnu ef: canys ni ddaethum i farnu y byd, ond i achub y byd. 48Yr hwn sydd yn fy niystyru#12:48 Gweler Marc 6:26; Luc 7:30. i, ac heb dderbyn fy ymadroddion, y mae iddo un sydd yn ei farnu: Y Gair#12:48 Y mae yr holl eiriau grasol wedi myned yn un Gair. Y mae holl belydrau y Goleuni wedi casglu at eu gilydd, ac wedi myned yn un daranfollt i'r anghrediniol. Y mae yr ymadrodd ‘y Dydd Diweddaf’ yn Ioan yn unig. yr hwn a leferais, hwnw#12:48 hwnw. Y mae ei Air wedi myned allan, ac y mae yn sefyll, megys yn y pellder, [ekeinos] fel eu gwyliedydd, eu cyhuddwr, a'u barnwr. a'i barna ef yn y Dydd Diweddaf. 49Canys myfi ni leferais allan o honof fy hun: ond y Tâd yr hwn a'm hanfonodd i, y mae efe wedi#12:49 wedi rhoddi A B M X Brnd.; a roddodd א D. rhoddi gorchymyn i mi, beth a ddywedwn, a pha beth a lefarwn. 50Ac mi a wn fod ei orchymyn ef yn fywyd tragywyddol: gan hyny y pethau yr wyf yn eu llefaru, fel y mae y Tâd yn dywedyd wrthyf, felly yr wyf yn llefaru.
Dewis Presennol:
Ioan 12: CTE
Uwcholeuo
Rhanna
Copi
Eisiau i'th uchafbwyntiau gael eu cadw ar draws dy holl ddyfeisiau? Cofrestra neu mewngofnoda
Cyfieithiad Newydd o'r Testament Newydd gyda Nodiadau gan Dr William Edwards. Cyhoeddwyd mewn 4 cyfrol 1894-1915.