Mákò 6
6
Ɛnɛ-ìlú-Nàsàrɛ́tì ŋa kò gba Yèésù gbɔ́
(Màtéwò 13:53-58; Lúkà 4:14-30)
1Ńbɛ̀ɛ́, Yèésù ǹɖe bɛ̀, tsí lɔ ńǹlú‐ɛ̀#6:1 Ìlú-Nàsàrɛ́tì ní à wà bá fɔ̀#ɛ́.. Tsí ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa gbo lɔ báa. 2Tsí ó ɖi nɔ́dzɔ́-ìmíra†, tsí ó lɔ ńlé-ìkpàɖé-ɔma-Ìyúɖà ŋa†, tsí wà tsɛ̀kɔ́ fú ɔ̀nyà ŋa. Ɔ̀nyà kpíkpɔ̀ wà bɛ̀, tsí wà rɛ̃tígbè‐ɛ̀, tsí ó mù ŋá tó bɛ́ɛ̀, tsí à wà fɔ̀ ní: Ńbisí ó tare nyɛ̀ŋɛ̀ ti? Ifɛ̀ɛ́nɔ́ ìrɔ́ mɛ̀ɛ́ wà fúu tó bɛ́ɛ̀? Tsí bí ó tse fáà, tsí wà tse iŋɛ́-àwùsì ɔ̀tɔ yèé ŋa nyí? 3Kò tsi agbɛ̃́gi ńnɛ̀ɛ́? Òŋu ní dzɛ́ ɔma-Màríyà†#á, tsí dzɛ́ ìnàbí-Yàkúbù òŋu Yòsé, Yúɖà gbo má nára-Sìmɔ́nì gbo#ɛ́ nɔ̀? Tsí ìnàbí‐ɛ̀ ɔnɔbɛ̃̀ɛ̃ ŋa gbo sì wà náàŋírĩ-àŋa bí si nɔ̀?
Tsí Yèésù ɖi òkúta-àkɔ̀sɛ̀ fú ŋa. 4Tsí ó wà wí fú ŋa ní: Bí agbáfɔ̀-Ɔ̀ɖáyé fɔ̀†-kã̀ tó ńǹɖì ɔ̀kã̀lɔ́ɔ̀kã̀, náa nɛ́ àrísá. Ó ɖi, ńǹlú‐ɛ̀, ńɖi-tɛ̀ɛ̀ ŋa òŋu ńkpàtá‐ɛ̀ gé ní à kà nɛ́ àrísá fúu#ɛ́.
5Ńbɛ̀ɛ́, kò nyáa tse iŋɛ́-àwùsì-kã̀ kpókpó ńbɛ̀. Ɔ̀nyà oɖé kã̀ gé ní ó mɔ́wɔ́ lé ńǹtá-ŋa, tsí bɔ ŋá#á. 6Tsí ó láre arũ fúu ní à kò gbàá gbɔ́.
Yèésù bɛ ɔmatsɛ́‐ɛ̀ máàméèdzì ŋa#á lɔ ńǹlú ŋa wérí
(Màtéwò 10:5-15; Lúkà 9:1-6)
Tsí náànyì-bɛ́ɛ̀#ɛ́, ó ǹɖe, tsí gbà ńǹlú-oko yèé ŋa wà sɔ́má bɛ̀#ɛ́, tsí wà tsɛ̀kɔ́ fú ɔ̀nyà ŋa. 7Tsí ó kpe ɔmatsɛ́‐ɛ̀ máàméèdzì ŋa#á, tsí kpé ŋa bíbɛ̀ méèdzì méèdzì lɔ wérí. Tsí ó fú ŋa ńkpá ní edzò† yèé ŋa wà ɖɔ́kpɔ fú ɔ̀nyà ŋa#á, ká wà ń lé ŋa sɛ̃̀ náànyì-ŋa. 8Tsí ó kɔ̀ fú ŋa ní: Bí à làkóò, ká máa banɛ́ iŋɛ́-kã̀ kpókpó náànyì-ɔ̀kpá. Ká máa banɛ́ dzídzɛ, ká máa banɛ́ àkpò, tsí ká máa banɛ́ owó si náàkpò-owó gbo. 9Ó ɖi, ká bɔ kpákò, tsí ká kí náàwù ɔ̀kã̀ntso yèé à wɔ̀#ɛ́.
10Tsí ó wí fú ŋa ró ní: Bí à lɔ, tsí à tó ńǹlú-kã̀, ńkpàtá yèé à nákó tsɛ̃̀tsɛ̃̀ gbé#ɛ́, ká gbé bɛ̀ títí fú ɔdzɔ́-ɖíǹɖe-ŋa. 11Tsí bí ɛnɛ-ìlú kã̀ŋa kɔ̀, tsí à kò gbà ŋá, tsí ɔ̀nyà-kã̀ gbo kò rɛ̃tígbè-ŋa ná, ni ká ǹɖe ńǹlú#ɛ́, tsí ká gbákpá gbɛ́sɛ̀ náfɔ̀-ŋa, àtsùgbée ɛnɛ-ìlú ŋa#á ká mà ní ó tsɛdzɔ́-àŋa ká-ŋa ńnɛ̀ɛ́.#6:11 Ɔma-Ìyúɖà ŋa, bí à lɔ ńǹlú-asɛ̃ŋɛ ŋa, ɛnɛ yèé kò dzɛ́ ɔma-Ìyúɖà ŋa#á, tsí à bɔ̀ wáa làkóò ńǹlú-ŋa, à náa gbã ilɛ̀-kpákò-ŋa, tsí wà ń nyà ɖíre ní àŋa má lárè ŋá nódzú-Ɔ̀ɖáyé. Kíbí ɔmatsɛ́-Yèésù ŋa tse fú tiŋà ŋa bɛ́ɛ̀#ɛ́, à wà nyà ɖíre ní ɔma-Ìyúɖà yèé kò gbà Yèésù gbɔ́#ɛ́, ó wà kíbí ɛnɛ yèé kɔ Ɔ̀ɖáyé bɛ́#ɛ́ ni.
12Ńbɛ̀ɛ́, ɔmatsɛ́ ŋa#á lɔ, tsí à káà dzíkɔ̀ fú ɔ̀nyà ŋa ní: Ó wà ní ká nyíìlò kpaɖà. 13Tsí edzò yèé ŋa wà ɖɔ́kpɔ fú ɔ̀nyà ŋa#á, à náa lé ŋa sɛ̃̀ náànyì-ŋa, tsí à náa dzo àɖɛ̃́ si ńǹtá-àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa, tsí bɔ ŋá.
Bí Yòhánà Awɛ̀fúnɛ kú gbà fáà?
(Màtéwò 14:1-12; Lúkà 9:7-9)
14Èróɖì† ní dzɛ́ ólú si nérè-ìyabɛ̀ ńǹwèrè nyɛ̀ŋɛ̀#ɛ́. Tsí òŋu gbo gbɔ́ ìdzã̀mà-Yèésù, kíbí ɛ́kɔ‐ɛ̀ wà fì wérí kpó#ɛ́. Ɔ̀nyà ŋa wà fɔ̀ ní: Yèésù ni Yòhánà† Awɛ̀fúnɛ ni. Ó sɛ̃̀ dzí ti náàŋírĩ-òkú ŋa wá náyé. Ńnɛ̀ ní ó nɛ́kpá, tsí wà ń tse iŋɛ́-àwùsì ŋa#á.
15Tsí ɔ̀nyà kã̀ŋa gbo wà fɔ̀ ní: Èlíyà†, agbáfɔ̀-Ɔ̀ɖáyé fɔ̀† yèé gbé wáa lɔ dzɔ̀ɔ́ dzɔ̀ɔ́#ɛ́, òŋu ní sɛ̃̀ wá bɛ́ɛ̀ ró#ɛ́. Tsí ɔ̀nyà kùbɔ̀ ŋa gìɖì wà fɔ̀ ró ní: Òò, agbáfɔ̀-Ɔ̀ɖáyé fɔ̀ titɔ̃ òmírɛ̃̀-kã̀ ní wá#á, tsí ó dzɔ agbáfɔ̀-Ɔ̀ɖáyé fɔ̀ ti dzɔ̀ɔ́ dzɔ̀ɔ́ ŋa.
16Kíbí Èróɖì gbɔ́ afɔ̀ yèé ɔ̀nyà ŋa wà fɔ̀#ɛ́, ó ní: Yòhánà yèé òŋu ti fɔ̀, tsí à ɖéwo‐ɛ̀#ɛ́, òŋu ní sɛ̃̀ dzí ti náàŋírĩ-òkú ŋa wá náyé#ɛ́.
17Ìɖéǹɖè#ɛ́, Èróɖì ti fɔ̀, tsí à mú Yòhánà, tsí ɖèé, tsí kɛ́ɛ si nɛ́ɛ̀ŋà, àtsùgbée kíbí Èróɖì gba aya-ìfó tòŋu ká‐ɛ̀, tsí ń nɛ́#ɛ́ ni. Ìfó‐ɛ̀#ɛ́, à náa kpèé ní Fìlíkpò, tsí aya#á dzɛ́ Èròɖíyà. 18Kíbí ó tse bɛ́ɛ̀#ɛ́, Yòhánà wí fúu ní: Ɔ̀nà kò wà fúu ní kó gba Èròɖíyà nɛ́.
19Kíbí Yòhánà wí bɛ́ɛ̀#ɛ́, inɔ́‐ɛ̀ bí Èròɖíyà kadzá, tsí ó wà wò ní òŋu má kpa Yòhánà nóòkú. Ó ɖi, kò nyáa rí ɔ̀nà, tsí kó kpaá, 20iŋɛ́ yèé tse#ɛ́, Èróɖì òŋu wà sá fú Yòhánà. Ó mà ní ó dzɛ́ ɔ̀nyà-atsòtítɔ́, tsí ó mà gbo ní Ɔ̀ɖáyé ní bɛ̀ɛ́ wá#á. Tsí náa wà tsɛ́wé bòó, tsí Èròɖíyà kó máa kpaá. Bí ó wà rɛ̃tígbè-Yòhánà, kà ma bí kó tse fáà, tsí afɔ̀‐ɛ̀ náa sì dzɔdzú‐ɛ̀ si.
21Tsí ó ɖi nɔ́dzɔ́-kã̀, tsí ɔ̀nà-kã̀ wáa tsí fú Èròɖíyà ní kó kpa Yòhánà. Ɔ̀nà#á ní dzɛ́ ní nɔ́dzɔ́ nyɛ̀ŋɛ̀#ɛ́, ólú wà dzɛ ɔɖɔ̃́-ɔdzɔ́-bíbí‐ɛ̀, tsí ó kpe ɔ̀nyà ŋa ńǹrɔ́ǹrɔ́ ní ká wáa dzɛŋɛ́ ńɖɔ̀-òŋu. Ó kpe ègbènáànyì‐ɛ̀ ŋa òŋu ɔ̀gã́-sɔ́dzà ŋa má nára-onùgbó-ìlú ŋa nérè-Gàlìlé. 22Kíbí à wà ńnɔlé si, tsí wà dzɛŋɛ́#ɛ́, ɔma-Èròɖíyà ɔnɔbɛ̃̀ɛ̃ wɔ̀ ńnɔlé#ɛ́ lɔ, tsí wà dzó fú ŋa. Ńbɛ̀ɛ́, ó dzɔdzú-Èróɖì òŋu àledzò ŋa#á. Tsí Èróɖì wà wí fúu ní: Iŋɛ́ yèé ó wà wò gé#ɛ́, kó bere òŋu, tsí òŋu kó kɛ́ɛ fúu.
23Ó tàlé fúu títí ta iŋɛ́ si ńǹtá‐ɛ̀ ní: Iŋɛ́ ɔ̀kã̀lɔ́ɔ̀kã̀ yèé nákó bere òŋu gé#ɛ́, òŋu nákó kɛ́ɛ fúu ni. Bí ó dzɛ́ gìɖì ní akpálà-kã̀-ìlú#ɛ́ kpó ní ó wà wò#ɛ́, òŋu nákó kɛ́ɛ fúu.
24Tsí maɖé#ɛ́ fùɖá lɔ káà rí ìná‐ɛ̀, tsí ó bèrèé ní: Kí òŋu kó bèrè?
Tsí ìná‐ɛ̀ wí fúu ní: Kó fɔ̀ ní ká ɖéwo-Yòhánà Awɛ̀fúnɛ fú òŋu.
25Tsí ɔma èkíɖã#á ǹɖe nɛ́sɛ̀ nɛ́sɛ̀, tsí yáré lɔ ńɖi-ólú, tsí káà wí fúu ní: Òŋu wà wò ní ká ɖéwo-Yòhánà Awɛ̀fúnɛ, tsí ká kɛ́ɛ si náàwò tɛ́rɛ́-kã̀ wá fú òŋu ńǹsɛ̃̀ɛ̃́.
26Kíbí ólú gbɔ́ bɛ́ɛ̀#ɛ́, ara kúu kpó. Ó ɖi, ó tse àtsùgbée kíbí ó wíìnyɛ̀, tsí ta iŋɛ́ si ńǹtá‐ɛ̀ nódzú-àledzò‐ɛ̀ ŋa#á, tsí kò wà wò ní òŋu kó kɔ̀ɔ́ fúu. 27Tsí gbòkã́ gé#ɛ́, ó bɛ sɔ́dzà-kã̀ ní kó lɔ káà ɖéwo-Yòhánà wá. Tsí sɔ́dzà#á lɔ, tsí káà ɖéwo‐ɛ̀ nɛ́ɛ̀ŋà bɛ̀. 28Tsí ó kɛ́ɛ si náàwò tɛ́rɛ́-kã̀ wáa tó. Tsí ó kɛ́ɛ, tsí ń bɔwɔ́-èkíɖã#á, tsí ɔma èkíɖã#á gbo kɛ́ɛ, tsí ń bɔwɔ́-ìná‐ɛ̀.
29Kíbí ɔmatsɛ́-Yòhánà ŋa gbɔ́ bɛ́ɛ̀#ɛ́, à wáa lɔ káà kɛ́ àrágùɖé‐ɛ̀, tsí káà ń rì.
Yèésù sɛ̃ ɔ̀nyà ɛ̀gbɛ̀lɛ́ɛ̀gbɛ̀-kã̀ ńdzídzɛ
(Màtéwò 14:13-21; Lúkà 9:10-17; Yòhánà 6:1-14)
30Náànyì-bɛ́ɛ̀, adzítsɛ́-Yèésù† ŋa bɔ̀ wá ńɖi-Yèésù, tsí wáa kpɛ̀rɔ́-iŋɛ́ yèé à tse ŋa#á òŋu ɛ̀kɔ́ yèé à tse fú ɔ̀nyà ŋa#á kpó fúu. 31Náàsòkò nyɛ̀ŋɛ̀#ɛ́, ɔ̀nyà ŋa kpɔ̀, tsí wà lɔ, tsí wà bɔ̀, títí à kò nyáa rí ayè, tsí ká dzɛŋɛ́ gìɖì. Tsí ó wí fú ŋa ní: Àŋa kó sɔ́ lɔ ńǹɖì dzídzɛ̃̀ oɖé ńbí ɔ̀nyà kò wà#á, tsí àŋa kó lɔ káà míra oɖé.
32Tsí òŋu-ŋa méèdzì káà wɔ̀ nɔ́kɔ̃̀-odzómi-kã̀, tsí dzì nɔ́ɔ̀nà làkóò ńbí ɔ̀nyà-kã̀ kò wà#á. 33Tsí ɔ̀nyà kpíkpɔ̀ ti rí ŋa nóòtèrè, kíbí à làkóò#ɛ́, tsí à rí ŋa mà. Tsí ɔ̀nyà ŋa ǹɖe ńǹlú yèé ŋa wà bɛ̀ kpó#ɛ́, tsí yáré nɛ́sɛ̀, tsí tsúwádzú ŋa káà tó ńbí à làkóò#ɛ́. 34Kíbí Yèésù tì nɔ́kɔ̃̀-odzómi#ɛ́, ó rí ní ɔ̀nyà ŋa tsɛ́ kì, tsí wáa ɖà si, tsí inɔ́-ŋa nyɔ́ɔ kpíkpɔ̀, iŋɛ́ yèé tse#ɛ́, à wà si kíbí àgùɖã̀ yèé ŋa kò nɛ́ ɛnɛ yèé kó ró ŋa#á bɛ́. Ńbɛ̀ɛ́, ó kpé ɛ̀kɔ́ si ńnɛ̀, tsí wà tsɛ̀kɔ́ fú ŋa kpíkpɔ̀ kpíkpɔ̀. 35Kíbí alɛ́lɛ́ wà lɛ́ bàa#á, ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa sɔ́ tìmá‐ɛ̀, tsí wà wí fúu ní: Ńbí àŋa wà#á kí taánù, tsí alɛ́lɛ́ gbo ti wà lɛ́ ná. 36Ó ɖi, kó wí fú ɔ̀nyà ŋa ní ká lɔ, àtóoríi ká nyáa tó ńǹtá-oko ŋa òŋu ńǹlú-oko yèé sɔ́má bɛ̀ ŋa#á, tsí ká lɔ káà ra dzídzɛ dzɛ.
37Tsí ó wà wí fú ŋa ní: Àŋa ká-ŋa ká fú ŋa ńdzídzɛ!
Tsí à wà wí fúu ní: Ó ɖi, àŋa kàkó nyáa lɔ káà ra dzídzɛ òŋu owó-itsɛ́-ɔdzɔ́ igboó (200) wá fú ŋa ní ká dzɛ nɛ́.
38Tsí ó wà bèrè ŋá ní: Kpɔ̃́nɔ́ mɛ́ɛló wà fú ŋa? Ó ɖi, ká lɔ káà ríi káyí.
Tsí à lɔ káà ríi, tsí à wáa wí fúu ní: Àŋa nɛ́ kpɔ̃́nɔ́ mɛ́ɛrú, tsí ɛdzã méèdzì gbo wà.
39Ńbí à wà#á, kóko wà bɛ̀, tsí ǹɖe bàa fɛ̀ɖɛ̀ɖɛ̀ɛ̀. Tsí ó wí fú ŋa ní ká kpérí ɔ̀nyà ŋa dzokó lɔ tsùm tsùm ńǹtá-kóko#ɛ́.
40Tsí à kpérí ŋa dzokó lɔ bɛ́ɛ̀ tsùm tsùm, ɔ̀nyà kã̀ŋa dzɛ́ ɔ̀nyà ɔgɔ́ɔrú, tsí ɔ̀nyà kã̀ŋa gbo dzɛ́ ɔ̀nyà maá lé nógóòdzì. 41Ńbɛ̀ɛ́, ó ǹɖe, tsí kɛ́ kpɔ̃́nɔ́ mɛ́ɛrú#ɛ́ òŋu ɛdzã méèdzì#ɛ́, tsí kɛ́ odzú fú ìgbèrí, tsí wúùre fú Ɔ̀ɖáyé. Tsí ó wà tsɛ́ kpɔ̃́nɔ́ ŋa#á, tsí wà ń bɔwɔ́-ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa ní ká múu kpɛ̃́ fú ɔ̀nyà ŋa. Tsí ó kpɛ̃́ ɛdzã méèdzì#ɛ́ gbo fú ŋa kpó. 42Tsí àŋa kpó, à dzɛ, tsí yó títí ó bɔ̀.
43Tsí ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa se àbùbɔ̀-kpɔ̃́nɔ́ òŋu ɛdzã yèé bɔ̀ ŋa#á, tsí ń ɖà nágbã̀, títí ó kɔ̃́ agbã̀ máàméèdzì. 44Ɔnɔkɛ̃̀ɛ̃ yèé ŋa dzɛŋɛ́#ɛ́, à lɔ kíbí ɔ̀nyà ɛgbɛ̀rú lé nɛ́gbàá ɛgbàá ɔ̀nà méèdzì (5.000) bɛ́ɛ̀.
Yèésù rɛ̃̀ ńǹtá-oɖò
(Màtéwò 14:22-33; Yòhánà 6:16-21)
45Ńbɛ̀ɛ́, ó mú ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa ńkpá ní ká sɛ̃̀ dzì nɔ́kɔ̃̀-odzómi#ɛ́, tsí ká tsúwádzú-òŋu làkóò náàtàkè-ɔ̀nɔ̀ɔ́ nɔ́wɔ́-ìlú-Bètsàyìɖá. Ńǹwèrè nyɛ̀ŋɛ̀#ɛ́, òŋu nákó wí fú èrò#ɛ́ ní kó bɔ̀ lɔ. 46Kíbí ó wí fú èrò#ɛ́ ní kó lɔ, tsí ɔ̀nyà ŋa lɔ tã́#á, ó ǹɖe, tsí gu òkè-kã̀ lɔ, tsí káà wúùre.
47Ńǹwèrè yèé ɔdzɔ́ kpa fúráfúrá#á, ɔkɔ̃̀#ɛ́ wà náàŋírĩ-oɖò#ɛ́ làkóò, tsí Yèésù òŋu níìkã̀ kí ńlɛ̀ si. 48Tsí ó rí ní awu wà ɖɔ́kpɔ fú ŋa, tsí wà rĩ ŋá, tsí ɔkɔ̃̀#ɛ́ le tútù fú ŋa. Tsí ó ɖi náàkìkɔ-àtsɛ̃̀tsɛ̃̀, tsí ó wà rɛ̃̀ ńǹtá-oɖò#ɛ́ bàa ńɖi-ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa, tsí ó wà wo kó yà ŋá. 49Kíbí à ríi, tsí ó rɛ̃̀ ńǹtá-oɖò#ɛ́ bàa#á, à ɖédzú odzú-àŋa rí ɔ̀rɔ̀ ni, tsí à wà ɖúgbe. 50Àŋa kpó, à wà ríi, tsí dzidzi mú ŋa. Tsí ó tsí arũ gbòkã́, tsí wà fɔ̀ fú ŋa ní: È gbódzú dza! Èmi ni, ɛ̀ɖɔ̃̀ kó máa ɖá ŋɛ́!
51Tsí ó wɔ̀ nɔ́kɔ̃̀-odzómi#ɛ́ bá ŋa, tsí awu#ɛ́ ɖóro. Tsí ó mù ŋá, títí ó láre arũ fú ŋa, 52iŋɛ́ yèé tse#ɛ́, à kò gbɔ́ òkpì-iŋɛ́-àwùsì yèé ó tse òŋu kpɔ̃́nɔ́#ɛ́. Ɛ̀ɖɔ̃̀ kã̀ ŋá gbegbé.
Yèésù bɔ àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa nérè-Gɛ̀nɛ̀sàrɛ́tì
(Màtéwò 14:34-36; Mákò 6:53-56)
53Ńbɛ̀ɛ́, Yèésù òŋu ɔmatsɛ́‐ɛ̀ ŋa tu ɔkɔ̃̀#ɛ́ káà dzá náàtàkè-kã̀. À náa kpe ibɛ̀ ní Gɛ̀nɛ̀sàrɛ́tì. Tsí à mú ɔkɔ̃̀-ŋa so nétíɖò#ɛ́. 54Kíbí à tì ńnɔ́-ɔkɔ̃̀#ɛ́, ɔ̀nyà ŋa rí Yèésù mà gbòkã́. 55Tsí à wà yáré lɔ ńǹɖìkíìɖì nérè bɛ̀ kpó, tsí lɔ káà kɛ́ àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa si ńbànkàrá wá fúu. Ńǹɖì kíìɖì yèé à náa gbɔ́ ní ó lɔ gé#ɛ́, à náa kɛ́ àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa lɔ fúu bɛ̀. 56Ńbí náa lɔ ŋa kpó#ɛ́, ńǹlú lákṹ gbo, ńǹlú tsígíɖí gbo, ɔ̀nyà ŋa náa kɛ́ àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa wáa si náàbɔ̀ɔ́mɛ̀, tsí à náa wà tsìkálɛ̀ fúu ní kó dzɛ́, tsí àkɔ̃̀rɔ̃̀ ŋa#á kó mɔ́wɔ́ kã etí-àwù‐ɛ̀ gé.
Tsí ɛnɛ yèé ŋa wà mɔ́wɔ́ kã etí-àwù‐ɛ̀#ɛ́, àrɔ̃̀#ɛ́ wà tu àŋa kpó.
Currently Selected:
Mákò 6: ngl
Highlight
Share
Copy
Want to have your highlights saved across all your devices? Sign up or sign in
© (Active), Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.