Kayapo - 1996 Edition (NT) Non-Drama

Mỳjja kunĩ kêtri ne arỳm me'õ nhidjibê Kabẽn. Me'õ nhidjibê Kabẽn kàjkwakam Metĩndjwỳnhmẽ ro'ã nhỹn adjwỳnhdjwỳ kubê Metĩndjwỳnh. Ta ne mỳjja kunĩ kêtri Metĩndjwỳnhmẽ ro'ã nhỹ.
Kubê ne mỳjja kunĩ nhipêx djwỳnh. Ne ren kêt nhym ren mỳjja katorjadjwỳ kunĩ ren kêtkumrẽx. Me'õ nhidjibê Kabẽnjabê ne mỳjja kunĩ tĩn djwỳnhkumrẽx. Ne kam kôt kute mrãmri ne me kurwỳ djà pyràk. Ga, ngônhpôk kute akamàt kô tyk kurwỳ nhym me kute akamàtkam mỳjja kunĩ pumũnh ne katàt mrãnhja pumũ. Me jadjwỳ ne me axwen kam mrãnh punu. Nhym kam me memã me'õ nhidjibê Kabẽnja'ã ajarẽ nhym me kwỳ arỳm amim tu markumrẽx. Kubê mỳjja kunĩ tĩn djwỳnhkam ne me kwỳ amim tu markumrẽx ne kam arỳm axwe kêt ne katàt amijo ba. Ga, akamàt kô tykkam me kute mỳjja pumũnh kêt ne ba punuja pumũ. Me kwỳ jadjwỳ ne me axwen ba punu. Nhym kam me memã me'õ nhidjibê Kabẽnja'ã ajarẽ. Memã 'ã ajarẽ nhym me axweja kute akamàt kô tykkam baja pyràk ne me amim mar kêt.
Be, atemã me'õbê ne Djuão. Ngômã me angjênh djwỳnhja. Metĩndjwỳnh ne Djuão jano nhym arỳm kukwakam ujarẽnh tẽ.
Me'õ nhidjibê Kabẽnja kute mrãmri ne me kurwỳ djà pyràk nhym Djuão arỳm 'ã ujarẽnh tẽ. Kôt me kunĩ kute tu amim me'õbê Kabẽnja markumrẽx kadjy ne 'ã ujarẽnh tẽ. Be, djãm Djuão ta kute me kurwỳ djàja pyràk? Kati. Kukãm kute 'ã ujarẽnh kadjy ne tẽ. Me'õ nhidjibê Kabẽnja ne mrãmri kute amijo ba mexkumrẽx ne katàt kute memã kabẽn jarẽnhkumrẽx. Nãm me kunĩmã arẽnhkumrẽx. Kute mrãmri ne me kurwỳ djà kute memã pry kurwỳ pyràk.
Me'õ nhidjibê Kabẽnja ne amikadjy me kunĩ nhipêx ne tũmràm me'ỳr bôx ne me ro'ã ar ba. Ta ne amikadjy me kunĩ nhipêx. Nãm te me ipêx ne te me ro'ã ar ba nhym me kute amim mar kêt. Õ me wỳnh'ỳr ne bôx nhym õ me wỳnh kute o aminhõ bẽnjadjwỳr kêt. Nhym be, me kwỳ ne me apỹnh ĩ djàri arỳm o aminhõ bẽnjadjwỳrkumrẽx. Me ja ne me me'õ nhidjibê Kabẽnja'ã amim,
—Mrãmri ne kubê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx, ane. Nãm me amim anen arỳm o aminhõkumrẽx. Nhym kam arỳm apỹnh me ĩ djàri memã kum,
—Mrãmri ne arỳm abê Metĩndjwỳnh krakumrẽx, ane. Mebê Metĩndjwỳnh krakam arỳm umar djà ny. Umar djà nyo kute mrãmri ne me prĩre bixadjwỳr nykam umar djà ny pyràk. Djãm me my kute me niremã kra jadjwỳrkôt me umar djà ny? Kati. Nàr, djãm me my kute me nireo ikwã prãmkôt ne me umar djà ny? Kati. Nàr, djãm me kute kra'ã amim karõkôt me umar djà ny? Kati. Metĩndjwỳnh kute memã amak bônhkôt me umar djà ny.
Be, me'õ nhidjibê Kabẽnja ne arỳm amijo ĩ ne me baro'ã ar ba. Nãm mexo uman ar ba. Ar ba ne bar prĩne mexo umakôt omũnho iba. Bãm pyma o ne uma. Kubê Metĩndjwỳnh Kra djwỳnh. Pydji. Kam ne prĩne mexo uma. Ta ne tu kum me kaprĩ:kumrẽx ne kabẽn pỹnh ne arẽn me baro'ã ar ba.
Be, ngômã me angjênh djwỳnhbê Djuão ne kàj bê 'ã ajarẽn memã kum,
—Arỳm ne ba ar amã me'õ ja'ã ajarẽn 'ã ar amã, “Me'õ dja ikôt bôx. Nãm raxo katàt ijakre. Be, mỳkam? Bir, amrẽbê: ikêtri ne ar ba tũm. Kam ne raxo katàt ijakre”, ane. Arỳm ne ba ã ar amã ane. Nãm ã Djuão memã ane. Be, mỳjja kunĩ ne õ. Ta ne ukaprĩo ukaprĩn õ mỳjja kunĩmẽ me bakunĩo djuw mexo nhỹ. Môjdjê ne Metĩndjwỳnh kukwakam me kute katàt amijo ba'ã memã karõ. Me axwe kêt kadjy memã karõ. Nhym be, Jeju Kritu ta ne tu kum me kaprĩn kabẽn pỹnh ne arẽ. Be, djãm me'õ ne kute Metĩndjwỳnh pumũnh got? Arkati. Kra djwỳnh pydjibit ne kute omũnh. Bãmmẽ ro'ã ne nhỹ. Krabit kute omũnh ne arỳm memã 'ã ajarẽ.


Be, Djeruxarẽkam mebê idjaer rũnhja ne me Djuãomã me kwỳ jano. Ne me kadjy Metĩndjwỳnh mar djwỳnh kwỳ jano. Ne mebê Rewidjwỳ kwỳ jano. Me kute abej Djuão kukjêr kadjy ne me me kwỳja jano nhym me arỳm 'ỳr mõ. 'Ỳr mõ:n kam arỳm 'ỳr bôx ne kum,
—Mỳj me ajõ ga nã? Djãm abê me inhõ Bẽnjadjwỳrbê kumkatibê Kritu? ane. Nhym Djuão memã 'êx kêt ne mrãmri tu memã arẽnhkumrẽx ne memã kum,
—Ba ibê Kritu kêt. Metĩndjwỳnh kute ijã me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkati mẽnh kêt, ane.
Nhym me kum,
—Be, abê Kritu kêtkam mỳj me ajõ ga nã? Djãm abê Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh? Djãm abê Erij? ane.
Nhym memã kum, “Kati”, ane.
Nhym me kum,
—Metĩndjwỳnh kute me imã kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh'õ janormã. Djãm ga? ane.
Nhym memã kum, “Kati”, ane.
Nhym me kum,
—Bir, dja ga me imã amijarẽ. Me ije memã akabẽn jarẽnh kadjy. Me kute awỳr me ijanor ba me ije memã akabẽn jarẽnh nhym me kute amar kadjy on me imã amijarẽ, ane.
Nhym memã kum,
—Be, amrẽbê: ne Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnhbê Idjaij ijã kabẽn jarẽn me bakukãmãremã kum,
“Kapôt kukritkam dja me'õ kàj bê me akren memã kum,
‘Bẽnjadjwỳr djwỳnh kutêp wãnh ajaxwemã anhiren kum amex. Kute mrãmri ne me kute me bẽnjadjwỳr rũnhmã katàt pry jadjwỳr nhym mexja pyràk. Dja gar ã kutêp amexo ane’, ane.”
Ba ijã ne Idjaij memã ane, ane. Djuão ã memã ane.
Be, mebê idjaer rũnh kute Djuão'ỳr me kwỳ janorja, kute kukjêrjabê ne mebê pardjêu. Djuão amijã memã ane nhym me kum,
—Be, abê Bẽnjadjwỳrbê kumkatibê Kritu kêt ne abê Erij kêt ne abê Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh'õ kêt ne kam Metĩndjwỳnhmã ngômã me angjênho aba. Mỳkam? ane.
Nhym memã kum,
—Bir, ba ikajgo me:xi. Ije Metĩndjwỳnhmã me arẽnh kadjy ba ngômãbit me angjênho iba. Ikajgo nhym be, me'õ ra:x arỳm bôx. Ne kam ar me banhipôkri ba ga me aje mar kêt. Tãmwã 'ã ne ba me amã, “Me'õ gêdja ikôt bôx. Nãm raxo katàt ijakre”, ane. Bãm te irax ne 'ã inhibôn ije kum parkà 'ãpre bônh ne o itẽm prãmje. Be, ãm irax ba ren arỳm kum apê. Nhym be, kati. Ãm ingrire. Nãm raxo ijakrenh mex ne. Nãm ã Djuão memã ane.
Ngô raxbê Djodão nhikjê'ã krĩbê Betanhakam ne ã memã ane. Ngômã kute me angjênh djàkam ne ã memã ane. Djeruxarẽ kurũm me bôxjamã ã ane.


Nhym kam arỳm akamàt ne akati. Nhym Djuão ar jãnh dja nhym nĩnh Jeju Djuão kutã tẽ. Nhym omũn 'ã memã kum,
—Ota, Metĩndjwỳnh nhõ Mrykĩ'ãtomti jabatành ny tẽ. Tãm ne Metĩndjwỳnh me bawỳr ano nhym me kute bĩn nhym kute me kunĩ jaxweo pãnhmã. Tãmwã 'ã ne ba ar amã, “Me'õ dja ikôt bôx. Nãm raxo katàt ijakre. Be, mỳkam? Bir, amrẽbê: ikêtri ar ba tũm. Kam ne raxo katàt ijakre”, ane. Be, djãm ba ne ba amrẽbê nokre pumũ? Kati. Ije amrẽbê omũnh kêt. Metĩndjwỳnh kabẽnkôt ije me abê idjaermã Kritu'ã idjujarẽnh ga me aje marmã. Jabit ne ba kuma. Me aje Kritu marmã ne ba ngômã me ajangjênho iba, ane.
Ne kam Djuão ajte memã kum,
—Djãm amrẽbê ije nokre pumũnh got? Kati. Metĩndjwỳnh amrẽbê ngômã me angjênh'ã imã karõ. Ne kam ije Kritu nokre pumũnh kadjy ta ajte imã, “Be, me'õ'ã dja Ikarõ ruw ne arek kam nhỹ ga omũ. Tãmja ta gêdja memã Ikarõ jano nhym arỳm meo ba”, ane. Kute imã anhỹr kôt ne ba kam arỳm nokre pumũ. Metĩndjwỳnh Karõ kute tut pyràk arỳm Jeju'ã ruw ne arek kam nhỹ ba arỳm omũn kam nokre pumũ. Ije nokre pumũnhkam ba arỳm memã arẽnhkumrẽx ne memã kum, “Be, mrãmri tãmwãbê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx”, ane. Jeju kutã tẽmkam Djuão ã memã ane.

Nhym kam ajte akati nhym Djuãomẽ kôt ba djwỳnh amãnhkrut ar Jeju tẽmkôt omũnho dja nhym arỳm arkum,
—Ota, Metĩndjwỳnh nhõ Mrykĩ'ãtomti jabatành ny tẽ, ane. Nhym Djuãokôt ba djwỳnh ar kuman mã Jeju kôt ajkamẽ. Nhym Jeju ar'ỳr akẽx nhym ar kôt tẽ nhym ar omũn arkum,
—Mỳj nã? Mỳj ne gar amã kĩnh ne ikôt tẽ? ane.
Nhym ar kum,
—Rabi, nhỹnh ne ga anhũrkwãja? ane. Ujarẽnh djwỳnh'ã ne ar kum, “Rabi”, ane.
Nãm ar ũrkwã jabej kukij nhym arkum,
—Amrẽ ar ikôt tẽn omũ, ane.
Nhym ar arỳm kôt tẽ. Kôt tẽ:n arỳm ũrkwã'ỳr bôx ne arỳm omũ. Ne kam arek kam nhỹ. Arỳm ar'ã amykrykam ar arek kam nhỹ. Nhỹ: nhym ar'ã akati.
Be, ar amãnhkrut kute Djuão kabẽn mar ne mã Jeju kôt bikamẽnhja nhikjê nhidjibê ne Ãngre. Ãngremẽ Ximão Pedru ar axikôt apôx. Nãm ar ỹr'ã akati nhym Ãngre kamy Ximão kumrẽx jabej tẽn arỳm kum katon kum,
—Arỳm ne bar Mexijmã ikato, ane. Me õ Bẽnjadjwỳrbê kumkatibê Kritu'ã ne me kum Mexij jarẽ.
Nãm Ximãomã anen arỳm Jeju'ỳr o tẽn 'ỳr o bôx ne kum akre. Nhym kam Jeju arek omũnho djan kum,
—Ga abê Ximão. Djônaj ne adji. Dja ba jakam amã Xepa jarẽ, ane. Be, kẽn'ã ne kum Xepa jarẽ. Me bakabẽnkam ne kum Pedru jarẽ.
Nhym ajte ar'ã akati nhym Jeju pykabê Garrêja'ỳr tẽmmã. Ne 'ỳr tẽm kêtri Piripi kumrẽxmã katon kum,
—Amrẽ mã ikôt ajkamẽ, ane.
Krĩraxbê Bexadakam ne Piripi nhũrkwã. Kamdjwỳ ne Ãngremẽ Pedru ar ũrkwã. Nãm Jeju Piripimã kabẽn nhym kam arỳm tẽn Natanajeumã kum,
—Arỳm ne bar kum ikato. Me bakukãmãre Môjdjê kute me bakukràdjà'ã pi'ôk no'ôkkam kute tãmwã'ã pi'ôk no'ôk. Metĩndjwỳnh kukwakam kabẽn jarẽnh djwỳnh 'õdjwỳ ar kute tãmwã'ã pi'ôk no'ôk. Bar pi'ôk kôt kum ikato. Kubê ne Nadjarekam Jeju, ane.
Nhym Natanajeu kum,
—Tô nhỹnh, djãm Nadjare kurũm mỳjja mex'õ kator prãm got? ane.
Nhym kum, “Amrẽ ikôt tẽn omũ”, ane.
Ne kam arỳm 'ỳr o tẽ. 'Ỳr o tẽ:n 'ỳr o bôx. Nhym Jeju arỳm Natanajeu tẽmkôt omũn kum,
—Be, ga abê idjaerkumrẽx. Ajêxnhĩ kêtkumrẽx, ane.
Nhym Natanajeu kum,
—Je, nhỹnh ne ga arỳm ima? ane.
Nhym kum,
—Be, Piripi kute iwỳr ajwỳr kêtri ne ba arỳm apumũ. Pĩbê pigêre parbê anhỹrri ne ba arỳm apumũ, ane.
Nhym kum,
—Ujarẽnh djwỳnh, mrãmri ne abê Metĩndjwỳnh Krakumrẽx. Abê mebê idjaer nhõ bẽnjadjwỳr rax, ane.
Nhym Jeju kum,
—Ba ije amã, “Pigêre parbê anhỹrri ba arỳm apumũ”, anhỹrbit. Ga kam arỳm tu amim imarkumrẽx. Adjỹm, dja ba ajte mỳjja pumũnh kêt kwỳ nhipê:x ga omũ. Mỳjja raxo kute ajbir ije amã arẽnhja jakrenh mex dja ga omũ, ane. Ne kam ajte kum,
—Ba ije amijo inhĩ dja ĩ ijã kàjkwa abenbê ajkij nhym Metĩndjwỳnh kadjy mrãnh djwỳnh arỳm ikurũm wabin ijã axidjuw gar arỳm omũ. Mrãmri ne ba ar amã ja jarẽnhkumrẽx, ane.

Lalela Djuão rax 1