Mateo 5
5
Jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² Jesús tsɨ³ máh³
1Jmɨ́¹ ca³jɨ́en³² jáun² Jesús la³jɨ́n³² tsá² hí³ né³, ca³uú³ tsɨ³ máh³ hi³ jáun² ca³cuá³ ñí¹ jáun². Jáun² tsá² haɨn²¹ hí³ tɨ³ con² tsú² ca³tiánh³ la³ cu³ la³ jéin³ ñí¹ cuá³; 2hi³ jáun² Jesús ca³ma³liáu³² hi³ má²tɨn² tsá² hí³ jáɨ¹³ lá²:
Tsá² lɨ́¹³ zian² re² tɨn²
(Lucas 6:20-23)
3―Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²ca³lɨ³tsɨn² hi³ tia³mii² jmɨ́²chí³ quioh²¹ ñí¹con² Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² tsú².
4”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² nio² hlah³ tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ Tsá² chá³² re² tsɨ́³ tsú².
5”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² tsɨ́¹juɨ́³, quí¹ hí³ bíh¹ tsa³tiánh² cáun² mɨ³cuú² ñí¹ má²ca³jmú³ Dió³² jáɨ¹³ hi³ cué³².
6”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² dí¹quian¹ hi³ ma³zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³², la³juah²¹ dúh¹ hi³ ñí¹cuóunh²¹ jɨ³ hi³ hí¹quiéin² tsɨ́³, quí¹ Dió³² bíh¹ jmu³ hi³ conh²¹ hñu³ jmɨ́¹ hñu³ tsɨ́³ tsú².
7”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² ja³² mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² siánh³, quí¹ ja³bí¹ Dió³² já³² siáh³ mií³ tsɨ́³ ñí¹con² tsá² la³ hí³.
8”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² nɨ́¹juáh³ tsá² jɨ² hñu³ tsɨ́³, quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ jɨ́en³² Dió³².
9”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² jmu² hi³ niau²¹ tie³ ja¹ quioh²¹ tsáu², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́¹³ juáh³ Dió³² hi³ jon².
10”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² tsá² má²tso² tsɨ́³ la³ cun³ hi³ jmoh²³ tsáu² cun³ñí¹ hi³ hnió³ jmu³ la³ cun³ hi³ hnió³ Dió³², quí¹ tsá² la³ hí³ bíh¹ tónh³² jo³cuo² Dió³².
11”Jlánh¹ jmɨ́¹ ren² hnoh² nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ quiú² jmɨ́¹ je²³ tsáu², hi³ ca³la³ hi³ hɨ́¹ tsa¹ tsú² hnoh², jɨ³ nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ hleh³² tsú² la³jáh³ dúh¹ ñí¹ jú¹ tɨ́¹jáɨ² quián¹³ hnoh² cun³ñí¹ hi³ ca³tɨn¹ jná¹³. 12Ma³hiún¹³ náh² honh², tsɨnh¹ náh² jmu³, quí¹ hñu³mɨ³cuú² hián¹³ náh² cáun² hi³ jlánh¹ bíh¹ quien²; quí¹ la³ nɨ́² bíh¹ ca³jmúh³² tsú² uá²jaɨ³² tsá² lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³², tsá² ca³lɨ³zian² jmɨ́¹tin² la³ cónh³ bíh¹ hnoh².
Ñí¹, jɨ³ joh¹ sɨ́² hi³ ca³tɨn¹ hngá¹máh³
(Marcos 4:21-23; 9:50; Lucas 8:16-17; 14:34-35)
13”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ ñí¹ ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ la³ ca³lɨ³ máɨh³ bíh¹ ñí¹ né³, ¿lánh³ yáh³ rón³² lɨ́¹³ jmóuh³² tsú² hi³ jáun² lɨ³ ñeh¹ siáh³? Tiú²uú² lin¹ ñí¹ jmu³ ta²¹ hí¹ cáun² yáh³; cáun² má²cuɨ́³ bíh¹ tsú², hi³ jáun² ñí¹ jáun² ha³ zóh³² tsáu².
14”Hnoh² bíh¹ lɨ́n³ joh¹ sɨ́² ñí¹con² tsá² zian² ñí¹ hué²¹ lá². Jáun² né³, jmú¹³ jáɨ¹³: Cáun² juú² nio² ñí¹ lɨ́³ tsáɨh³ máh³, tiá² lɨ́¹³ yáh³ hính³². 15Sa³jun³ héinh²³ yáh³ tsú² cáun² sɨ́² hi³ jáun² zih³² tɨ³ ñeh² cáun² tsɨ́¹ cuó²; tɨ³la³ ñí¹ ñe¹ bíh¹ dí²chí³ tsú², hi³ jáun² taɨn²¹ joh¹ la³jɨ́n³² tsá² tionh² ñéih³. 16Ja³bí¹ la³ jáun² hnoh² uá²jaɨ³², jmu³ náh² hi³ taɨ²¹ joh¹ quián¹³ náh² ñí¹con² tsáu², hi³ jáun² nɨ́¹ má¹ca³jɨ́e³ tsáu² la³jɨ́³² hi³ chu²¹ hi³ jmuh³² hnoh² jáun², hi³ jáun² ma³quien² tsú² Ñeh² hnoh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú².
Jesús má²ta² lánh³ lɨ́³ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés
17”Ha³ lɨ́² cuɨ́¹ lɨ́n¹³ hnoh² hi³ jná¹³ cuan³ hi³ má¹tauh²¹ ná¹ héih³² quioh²¹ hla¹ Moisés, sa³jun³ hi³ ja³ma³tauh²¹ jná¹³ jáɨ¹³ hi³ ca³ma³ta² jáun² tsá² ca³lɨn³ hí³ *tɨ³² jë¹ Dió³² yáh³; quí¹ jun³juáh¹³ hi³ ja³ma³tauh²¹ yáh³ jná¹³ jáɨ¹³ jáun², quí¹ tɨ³ ja³ma³tson¹³ jná¹³ la³ cun³ hi³ hnió³ juáh³ bíh¹. 18Quí¹ jú¹ tson² juanh³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ uá¹ cun³ má²já²hín³ la³jɨ́³² hi³ jniá³ chi³cuú² la³ má²quionh³ hngá¹máh³ lá², tiá² lɨ́¹³ yáh³ tsa³hín³ hí¹ cáun² huéh³ quioh²¹ liei²¹, sa³jun³ hí¹ cáun² máɨ³ pih²¹ quioh²¹ huéh³ jáun², ca³la³ tɨ³ ñí¹ cá¹chó²¹ jmáɨ¹ hi³ lɨ³tí³ la³ cun³ hi³ ca³tɨ²¹ lɨ́¹³. 19Cun³ñí¹ hi³ jáun² bíh¹, nɨ́¹juáh³ tsá² tiá² ta²¹ haɨh²¹ lɨ³ua³ cáun² héih³² hi³ rá¹lɨ́³ jáun², uá¹jinh¹ cáun² hi³ tiá² lin¹ nga³ quien², hi³ záɨh³² tsú² siáh³ tsáu² hi³ tiá² hniáuh³² tónh³² ta²¹, hi³ jáun² má²lɨ́n³ bíh¹ tsú² jan² tsá² tiá² lin¹ ñí¹ quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³². Tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ tsá² má²tí³² héih³² jáun² né³, jɨ³ hi³ hɨeh³² siáh³ tsá² siánh³ hi³ jmu³ la³ jáun², tsá² la³ hí³ bíh¹ lɨ́n³ jan² tsá² quien² ja¹ quioh²¹ la³jɨ́n³² tsá² tónh³² jo³cuo² Dió³². 20Quí¹ juah³² jná¹³ ñí¹con² hnoh², hi³ nɨ́¹juáh³ tiá² tɨ³ jlánh¹ bí¹ re² jmúh¹³ náh² hi³ tɨ³² tsɨ́³ Dió³² la³ cónh³ bíh¹ tɨ³² liei²¹ jɨ³ tsá² *fariseos, hi³ jáun² jmɨ́¹lɨ́h³ bíh¹ tiá² lɨ́¹³ tonh²¹ náh² jo³cuo² Dió³².
Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² míh²³ tsɨ́³
(Lucas 12:57-59)
21”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ hiauh³ tsá² haun³² dí¹hio³ ñú²deh³ dí² héih³² hi³ lɨ́³ la³ lá²: “Ha³ lɨ́² jngɨh³ tsáu², quí¹ lɨ³ua³ jan² tsá² jngɨh² tsáu² ca³tɨn¹ tá¹tsɨn¹ héih³²”. 22Tɨ³la³ jná¹³ juah³², hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jmu² hian² ñí¹con² raɨnh²¹, cun³ tá¹tsɨn¹ bíh¹ tsá² la³ hí³ héih³². Nɨ́¹juáh³ tsá² tú² hión³² raɨnh²¹, jáun² ñí¹con² tsá² ná¹ho² ta²¹ hi³ chín¹ bíh¹ tá¹tsɨn¹ tsú² héih³²; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² zaɨh³² raɨnh²¹ tsá² lín¹ ja³ juón¹, háɨnh¹³ tsó³² ja¹ sɨ́² quiu³juóu³² bíh¹ tsú².
23”Hi³ jáun² né³, nɨ́¹juáh³ jmɨ́¹ zia³² hi³ cuá¹cánh¹ hnú² ñí¹hiú¹³ hi³ cuá¹cuéh³ nú² Dió³², hi³ tá¹la³ má²zenh² nú² ñí¹ jáun² né³ tsau³ honh² hnú² hi³ zian² jan² renh² hnú² hi³ hau² nú², 24chá¹ tín² hi³ quiánh¹ jáun² có³² ñí¹hiú¹³ jáun², hi³ cuánh² tín² hi³ cuá¹jmuh³ nú² hi³ niau²¹ tie³ ja¹ quián¹³ nú² quiúnh¹ renh². Má¹jáun² má²ñeih²¹ hnú² siáh³ ñí¹hiú¹³ hi³ ñá¹ma³jnia¹³ nú² hi³ quiánh¹ jáun².
25”Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² ca³hna³ hnú² ñí¹ta²¹, hi³ jáun² jau³ tsú² hnú² ta³ ñí¹ tsá²tan²¹, ma³ré¹³ náh² jáɨ¹³ tá¹la³ hí¹cua³táunh¹ náh² jáun² hú¹ juɨ³² quiúnh¹ tsú², hi³ jáun² tiá² tsa³jau² tsú² ta³ ñí¹ tsá² lɨ́n³ jue²¹; quí¹ nɨ́² lɨ́¹ ca³cue³ hnú² jue²¹ hí³ tsá² tú²jáɨ¹³ hi³ tsa³tiaunh² tsú² hnú² hñu³mí¹ñí². 26Juanh³² jná¹³ hi³ tiá² cáun² lɨ́¹ liáun³ yáh³ hnú², ca³la³ tɨ³ nɨ́¹ má¹ca³ma³hmah²¹ hnú² jɨ³lɨ³² máh³.
Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² juón¹
27”Hnoh² má²ca³niéih² hi³ ca³juáh³ tsú² la³ lá²: “Ha³ lɨ́² lɨ́¹ jmú² lɨ́¹ cuó³”. 28Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² jɨ́en³² tsá²mɨ³ hi³ hu²¹ hlah³ tsɨ́³, má²lɨ́²jmú³ bíh¹ tsú² tso³ hñu³ tsɨ́³ quionh³ tsá²mɨ³ hí³.
29”Nɨ́¹juáh³ mɨ́¹máh¹ tɨ³ cuá² chu²¹ nú² má²lɨ́²jmú³ hi³ ca³tánh³ nú² tso³, chí³ cú²jueh³² hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³hín³ cá² máɨ³ mɨ́¹máh¹ nú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ tsa³háɨn³ nú² tá¹ jan² quiu³juóu³². 30Hi³ nɨ́¹juáh³ cuá² chu²¹ quián¹³ nú² jmu² siáh³ hi³ tanh³² hnú² tso³, hná¹ cú²jueh³², hi³ jáun² tiáun² ñí¹ uóunh³; quí¹ tɨ³ re² bíh¹ hi³ tsa³háɨ³ cáun² cuonh² hnú² la³ cónh³ bíh¹ hi³ cuóh¹³ hnú² tá¹ jan² quiu³juóu³².
Jesús hɨe³² jáɨ¹³ hi³ ca³tɨn¹ tsá² hnió³ tun³ ñí²cuo²
(Mateo 19:3-11; Marcos 10:2-12; Lucas 16:18; 1 Corintios 7:10-16)
31”Ja³bí¹ jáɨ¹³ lá² siáh³ juáh²³ tsáu² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tsáun³ quionh³ tsá²mɨ³ ñí²cuo², hniáuh³² bíh¹ cuéh³² tsú² ñí²cuo² cáun² sí² hi³ lin¹ hi³ ca³tsáun³ tsú²”. 32Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh² hi³ lɨ³ua³ jan² tsá² hnió³ tun³ tsá²mɨ³ ñí²cuo² ta³ tiá² lin¹ zia³² jáɨ¹³ he³ tso³ lɨ́²jmú³ quionh³ tsá²ñuh² siánh³, cun³quionh³ la³ jáun² má²cueh³² tsú² tsú² jáɨ¹³ hi³ jmu³ juón¹ bíh¹; hi³ nɨ́¹juáh³ tsá² jéinh³² cuo² quionh³ tsá²mɨ³ tsá² má²ca³tsáun³ quionh³ ñí²cuo² né³, jáun² tsá² la³ hí³ má²lɨ́n³ jan² tsá² juón¹ bíh¹ siáh³.
Jesús hɨe³² ca³tɨn¹ tsá² lɨ́¹ hɨen² Dió³²
33”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ tsá²haun³² hiauh³ héih³² lá² jmɨ́¹tin²: “Ha³ lɨ́² tsunh²¹ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²jmuh³ ñí¹con² Dió³², la³ cun³ jáɨ¹³ hi³ má²lɨ́²ma³tson¹³ nú² jáun² ñí¹con² tsú²”. 34Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² hi³ hí¹ cáun² bíh¹ hi³ tiá² hniáuh³² hɨ́eh¹ náh². Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hñu³mɨ³cuú², quí¹ ñí¹ jáun² bíh¹ ñí¹ cuá¹quien² Dió³²; 35sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² hngá¹máh³ lá², quí¹ ñí¹ hué²¹ lá² dá² lɨ́³ la³jmɨ́¹ lɨ́³ cáun² ñí¹ ná¹tsɨn¹ ta³ bíh¹ Dió³²; hi³ sa³jun³ hniáuh³² má¹tson¹³ náh² jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² náh² juú² Jerusalén, quí¹ ñí¹ jáun² dá² ca³tɨn¹ Re²¹ Tsá² chín¹ bíh¹. 36Ha³ lɨ́² lɨ́¹ ma³tson¹³ jáɨ¹³ quián¹³ cun³quionh³ hi³ hɨeh³² hnú² chinh³², quí¹ hí¹ cá² máɨh³² yáh³ jñú² chinh³² hnú² tiá² lɨ́¹³ tiáu² ho³ liáh² hi³ jmúh¹³ nú² huen². 37Ñí¹ jɨ́²¹la³ ti³ hniáuh³² juáh¹³ hnú²: “Ján³”, ho³lá²dá²: “Já¹han²¹” bíh¹; quí¹ la³jɨ́³² jáɨ¹³ hi³ lɨ́¹ má²ná²tsɨn³ tsú² ñí¹ jáɨ¹³ nɨ́² ja³² ñí¹con² tsá² hláɨnh¹ bíh¹.
Jesús hɨe³² ca³tɨ²¹ hi³ jeinh³² tsú²
(Lucas 6:29-30)
38”Hnoh² má²ca³niéih² náh² jáɨ¹³ hi³ qui³ juáh²³ tsú² jáun² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Hniáuh³² jéinh³² tsú² la³ cun³ rón³² lɨ́³ hi³ ca³quiúnh³², uá¹la³ cun³ mɨ́¹ñí¹ tsú², nɨ́¹juáh³ ca³hliah³ tsú² mɨ́¹ñí¹ raɨnh²¹, ja³bí¹ la³ jáun² hi³ ca³tɨ²¹ ján¹ tsú² uá²jaɨ³²”. 39Tɨ³la³ jná¹³ juanh³² ñí¹con² hnoh²: Ha³ lɨ́² jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² hian² tsɨ́³; tɨ³la³ nɨ́¹juáh³ zian² tsá² pá²³ cá² jo²¹ máh¹ náh², tɨ³ cuéh³ tsú² siáh³ tɨ³ cá² jo²¹ cáun² cuɨ́¹ pá¹³. 40Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² hnió³ hna³ hnú² ñí¹ta²¹, hi³ hnió³ tsú² quin³ hanh² nú², cuéh³ tsú² la³ jɨ³ hmɨh³² cháu³ quián¹³. 41Nɨ́¹juáh³ zian² tsá² dí²quiaun³ hnú² jmáɨ¹ hi³ cánh¹ hnú² lio²¹ ñí¹ tí³ cú² mei²¹ quin² ta³ tsú², tɨ³ re² quián² ñí¹ tí³ tenh³ cu³ jáun². 42Lɨ³ua³ jan² tsá² zia³² hi³ mɨ³² ñí¹con² hnú², cuéh³ tsú², hi³ ha³ lɨ́² ma³zian¹³ siáh³ ñí¹con² tsá² zia³² hi³ chí² ñí¹con² nú².
Hniáuh³² hnio³ tsú² tsá² hau²
(Lucas 6:27-36)
43”Ja³bí¹ má²ca³niéih² hnoh² hi³ juáh²³ tsú² la³ cun³ jmɨ́¹tin²: “Ma³hno¹ tsá² re² juónh³² quiúnh¹, tɨ³la³ hon² nú² jmu³ nɨ́¹juáh³ tsá² hau² nú²”. 44Tɨ³la³ jná¹³ juah³²: Ma³hno¹ náh² tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² náh², [hi³ chu²¹ jéinh¹ náh² ñí¹con² tsá² chú² juóu³², jmu³ náh² hi³ chú³² ñí¹con² tsá² hau²,] Dió³² lienh¹ quioh²¹ [tsá² quiú² je²³ jɨ³] tsá² jmu² hian² tsɨ́³ ñí¹con² nú². 45Jáun² la³ nɨ́² bíh¹ lɨ³ lin¹ hi³ tson² lɨ́n³ hnoh² jon² Dió³² Ñeh² náh², Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú²; quí¹ hí³ dá² jmu² hi³ taɨn³² hiú² tsá² chun¹ la³ jɨ³ tsá² hláɨh¹ nɨ́² siáh³, hi³ zen² tsú² siáh³ jmɨ́³ ñí¹con² tsá² zian² la³ cun³ hi³ tɨ³² tsɨ́³ dí², la³ jɨ³ ñí¹con² tsá² zian² cun³ tɨn² tsɨ́³ hmóu³² nɨ́² siáh³. 46Su³uú² lɨ́¹ lɨ́n²³ náh² hi³ zia³² hi³ hián¹³ cun³ñí¹ hi³ hno³ náh² jmáh³la³ tsá² hniau³ náh² hmóu³². Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ *tsá² chi² hmah²¹ yáh³ jmu² la³ jáun². 47Hi³ nɨ́¹juáh³ cuen²³ hnoh² Dió³² jmáh³la³ tsá² juónh³² náh² re² quiúnh¹, ¿he³ dá² hi³ chu²¹ jmuh³² náh² nɨ́¹juáh³ la³ jáun²? Quí¹ hí¹ la³ tɨ³ tsá² tiá² cuóun³² Dió³² yáh³ ná¹jmu² la³ jáun². 48Jmu³ náh² chun¹ la³jmɨ́¹ chun¹ Ñeh² náh² Tsá² cuá³ hñu³mɨ³cuú².
© 1986, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.